دیابت از جمله بیماری‌های متابولیک و یک اختلال چند‌عاملی است که با افزایش مزمن قند خون یا هیپرگلیسمی مشخص می‌شود و ناشی از اختلال ترشح یا عمل انسولین و یا هر دوی آنها است [1]. 
دیابت یکی از چالش‌های بهداشتی دهه‌های اخیر است که بارِ اقتصادی فراوانی را به جامعه تحمیل می‌کند [2]. سازمان بهداشت جهانی با توجه به آمار رو به افزایش بیماری دیابت در جهان، آن را به عنوان یک اپیدمی نهفته اعلام کرده و از سال 1993 تمام کشورهای جهان را به مقابله با این اپیدمی فراخواند. 
بر اساس تخمین این سازمان تعداد مبتلایان به دیابت از 135 میلیون نفر در سال 1995 به 300 میلیون نفر در سال 2025 خواهد رسید. این افزایش در کشورهای در حال توسعه معادل 170 درصد و در کشورهای پیشرفته 42 درصد خواهد بود [3]. 
همچنین انتظار می‌رود دیابت به طور فزاینده‌ای در آینده در افراد مسن در کشورهای توسعه‌یافته و افراد در سن فعالیت در کشورهای در حال توسعه افزایش یابد [4]؛  بنابراین گرچه امروزه دیابت به عنوان مشکل کشورهای پیشرفته مطرح می‌شود، اما تأثیر این بیماری در کاهش امید به زندگی در کشورهای در حال توسعه بیشتر است [5]. 
صاحب‌نظران عقیده دارند که شیوع اخیر دیابت در جامعه ارتباط مشخصی با تغییر در ویژگی‌های ژنتیک و قومیتی افراد جامعه ندارد، بلکه تغییر در سبک زندگی افراد و مدرن شدن جامعه بیشترین تأثیر را در افزایش بروز دیابت داشته است. افرادی که استعداد ژنتیکی مشابهی در ابتلا به دیابت دارند، با تغییر سبک زندگی‌شان میزان شیوع ابتلا به دیابت تغییر می‌کند [6]. 
از هر 4 نفر مبتلا به دیابت 3 نفر (79 درصد) در کشورهای با درآمد کم و متوسط زندگی می‌کنند [1]. دیابت هفتمین علت اصلی مرگ در ایالت متحده آمریکا بوده و همواره جزء 10 علت اصلی مرگ در ایران است [7]. 
همچنین در مطالعه‌ای در شش کشور از جمله بحرین، کره جنوبی، و ارمنستان روند مرگ از بیماری دیابت از سال 1985 تا 2010 سیر صعودی داشته و به طور متوسط سالانه 2/3 درصد افزایش داشته است [8]. 
آگاهی از اطلاعات مربوط به تعداد و علل فوت برای تشخیص وضعیت سلامت جامعه اهمیت دارد و داده‌ی فوتی‌ها در گروه‌های مختلف سنی و جنسی بیانگر چگونگی شرایط اقتصادی حاکم بر جامعه باشد. همچنین میزان اثربخشی برنامه‌های بهداشتی درمانی و برنامه‌های آزمایشی که در برای ارتقای سلامت طراحی شده با کمک تغییرات میزان‌ مرگ‌و‌میر شناخته می‌شود [9]. 
استفاده از چنین داده‌هایی در پایش برنامه‌های بهداشتی، تخصیص منابع، اولویت‌بندی برنامه‌های آزمایشی و تعیین اولویت‌های پژوهشی اپیدمیولوژیک، تنظیم سیاست‌های بهداشتی، و انجام تحقیقات پزشکی نقش بسزایی دارد [10]. از این رو، ما در این مطالعه تلاش کرده‌ایم تا وضعیت مرگ ناشی از بیماری دیابت در ایران از سال 1385 تا 1389 و روند پنج ساله آن را بررسی کنیم.

این مطالعه به صورت مقطعی ـ تحلیلی با استفاده از داده‌های مرگ در ایران طی سال‌های 1385 تا 1389 که توسط وزارت بهداشت و درمان منتشر شده انجام گرفت [11]. داده‌ها از طریق منابع مختلف، از جمله سازمان ثبت احوال، گورستان‌ها، بیمارستان‌ها و خانه‌های بهداشت از سوی مرکز اطلاعات و تحقیقات کاربردی و پژوهشی وزارت بهداشت و آموزش پزشکی جمع‌آوری شده و سپس یکپارچه‌سازی داده‌های لازم در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی انجام شده است.
در مطالعه حاضر، داده‌های مربوط به مرگ‌و‌میر ناشی از انواع دیابت بر اساس کد‌گذاری بین‌المللی بیماری‌ها ICD-10 با کد E10-E14 طی سال‌های 1385 تا 1389 در تمام استان‌های ایران لحاظ شد. 
تعداد و میزان مرگ ناشی از دیابت، نسبت جنسی مرد به زن، میزان مرگ در گروه‌های سنی و جنسی، و محل سکونت با استفاده از نرم‌افزار Excel 2016 محاسبه و گزارش شد. همچنین برای تحلیل داده‌ها از نرم‌افزار آماری SPSS نسخه 24 و از آزمون آماری مجذور کای استفاده شد. P کمتر از 0/05 به عنوان سطح معناداری در نظر گرفته شد. علاوه بر این، تصویری از روند تغییرات مرگ‌و‌میر ناشی از دیابت در ایران در طی پنج سال به دست آمد.

در این مطالعه، تمام داده‌های مربوط به مرگ انواع دیابت از سال 1385 تا 1389 در همه گروه‌های سنی لحاظ شده است. در طول پنج سال مطالعه، 27 هزار و 418 مورد فوت به علت انواع دیابت رخ داده است که 54/9 درصد آن مربوط به جنس مؤنث و 45/1 درصد مربوط به جنس مذکر بود.
از سویی کمترین میزان فوت در مجموع هر دو جنس در سال 1385 با 9/42 در صد هزار نفر جمعیت و بیشترین آن در سال 1389 با 10/6 در صد هزار نفر جمعیت است. این در حالی است که در تمام سال‌های مطالعه میزان مرگ در جنس مؤنث بیشتر از جنس مذکر بوده و نسبت جنسی مرد به زن نیز از 0/74 در سال 1387 تا 88/0 در سال 1385 متغیر بود. 
از لحاظ محل سکونت نیز در تمام سال‌ها میزان مرگ از انواع دیابت در مناطق شهری بیشتر از مناطق روستایی است. میانگین سنی متوفیان نیز از 6/66 در سال 1389 تا 69/3 در سال 1386 متغیر بوده است و در مجموع پنج سال 68/1 بود.
تعداد مرگ‌و‌میر به دلیل دیابت در تمام سال‌ها در بین زن و مرد اختلاف معناداری داشت، به طوری که مرگ به دلیل دیابت در زنان به طور معناداری بالاتر از مردان بوده (0/01>‌P). همچنین بین سال‌های مطالعه اختلاف معناداری در تعداد مرگ از دیابت وجود داشت (0/01>P)، به طوری که در طول سال‌های مطالعه روند افزایشی داشته است (جدول شماره 1 و تصویر شماره 1). 






جدول شماره 2 نشان می‌دهد که کمترین میزان مرگ از انواع دیابت مربوط به گروه سنی 14-5 سال (از 0/14 در سال 1386 تا 0/24 در سال 1389) بوده و بیشترین میزان نیز در گروه سنی بالای 70 سال (از 150/69 در سال 1385 تا 181/31 در صد هزار نفر جمعیت در سال 1389) است. 



روند مرگ دیابت از سال 1385 تا 1389 به تفکیک گروه‌های سنی نشان می‌دهد که پس از گروه سنی زیر پنج سال کاهش نسبی میزان مرگ در گروه سنی 5 تا 14 مشاهده شده و پس از آن روند مرگ دیابت با افزایش سن افزایش یافته و در گروه سنی 70 سال به بالا صعود عمودی داشته است (تصویر شماره 2).  



در بررسی مرگ ناشی از دیابت به تفکیک نوع آن طی پنج سال مشاهده شد که در مجموع سال‌های مطالعه بیشترین علت فوت مربوط به دیابت غیر‌وابسته به انسولین (E11) با 40 درصد مجموع فوت‌شدگان بوده و پس از آن مرگ به دلیل سایر اختلالات مرتبط با دیابت (E12-E14) با 30/8 درصد و کمترین تعداد نیز مربوط به دیابت وابسته به انسولین (E10) با 29/2 درصد کل فوت‌شدگان است. از لحاظ جنسی نیز مرگ در زنان در تمام گروه‌های علل فوت بیشتر از مردان است (جدول شماره 3). 


 

نتایج مطالعه حاضر در طول پنج سال نشان می‌دهد که روند مرگ به دلیل دیابت طی سال‌های مطالعه رو به افزایش است و بین سال‌های مطالعه اختلاف معناداری در تعداد مرگ از دیابت وجود داشت که با نتایج مطالعات قبلی مبنی بر افزایش مرگ به دلیل دیابت در همه کشور‌ها به‌ویژه کشور‌های در حال توسعه هم‌خوانی دارد [12 ،4].
میزان مرگ به دلیل دیابت در اروپا از 7/9  در 100 هزار نفر در یونان تا 32/2 در ایتالیا متعییر بود. که این میزان در ایران بالاتر از یونان و پایین‌تر از ایتالیا است، در حالی که برای برخی بیماری‌های غیرواگیر روند رو به کاهشی در دنیا گزارش شده است [13]، ولی برای دیابت این مورد صدق نمی‌کند و روند مرگ از دیابت در اروپا نیز روند رو افزایشی دارد [14] که با افزایش سن و روند پیر شدن جمعیت ارتباط دارد [15]. 
افزایش 29 درصدی مرگ به دلیل دیابت در منطقه آمریکای شمالی، 12 درصدی در منطقه آسیای شرقی، و 11 درصدی در منطقه آسیای غربی نشان از روند رو به رشد مرگ از دیابت دارد [14] که با نتایج مطالعه حاضر هم‌خوانی دارد. مرگ ناشی از دیابت عمدتاً به دلیل عوارض آن مانند بیماری‌های قلبی ـ عروقی، عوارض کلیوی و غیره است [16]. 
در این مطالعه، تعداد مرگ‌و‌میر به دلیل دیابت بین زن و مرد اختلاف معناداری داشت، به طوری که در تمام سال‌ها مرگ به دلیل دیابت در زنان به طور معناداری بالاتر از مردان بود که با یافته‌های حاصل از مطالعات رویز-راموس و همکاران در اسپانیا [17] و راگلیک [18] مطابقت دارد. 
شیوع بیشتر بیماری دیابت در زنان می‌تواند یکی از دلایل مرگ بالا به علت دیابت در زنان باشد [18]. در مطالعه فرهمند و همکاران [19] چاقی به عنوان ریسک فاکتور بیماری دیابت در زنان بیشتر از مردان گزارش شده که به عنوان یک ریسک فاکتور در بیماری دیابت تلقی می‌شود [12]. 
همچنین، یکی دیگر از علل شیوع چاقی در زنان را مرتبط با زایمان‌ها دانسته‌اند [21 ،20]. مطالعه قاری‌پور [22] نشان داد که افرادی که دارای BMI بالای 30 هستند، 9/98 برابر بیشتر احتمال ابتلا به بیماری دیابت دارند که همه این موارد علل وقوع مرگ بیشتر در زنان را مطابق نتایج مطالعه حاضر توجیه می‌کند.
مطالعه حاضر نشان داد که میزان مرگ از انواع دیابت در تمام سال‌ها در مناطق شهری بسیار بیشتر از مناطق روستایی بود. این یافته با نتایج مطالعه براگ و همکاران در چین ناهمسو بود که نشان دادند با وجود شیوع بیشتر دیابت در مناطق شهری مرگ‌و‌میر بیشتر در مناطق روستایی اتفاق می‌افتد که عدم مدیریت دیابت و عوارض آن در مناطق روستایی را دلیل آن گزارش کردند [23]. 
افزایش شهرنشینی [24 ،19]، تغییر الگوی زندگی تمایل به زندگی غربی [25] و سبک تغذیه‌ای و تمایل به مصرف غذاهای آماده و فوری و کم‌تحرکی [26] طی دو دهه اخیر، به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه، یکی از دلایل شیوع بالاتر بیماری دیابت و درنتیجه مرگ از بیماری دیابت در مناطق شهری است. 
بیماری‌های غیرواگیر به شدت متأثر از رفتارها و شیوه زندگی هستند. وجه مشترک این بیماری‌ها، رژیم غذایی ناسالم با مقادیر بالای چربی اشباع و قند، پایین بودن فعالیت فیزیکی و مصرف دخانیات است. 
بالا بودن شیوع دیابت در شهرها می‌تواند به دلیل پایین بودن فعالیت فیزیکی و مصرف بالای قند و غذاهای چرب که از عوامل خطر دیابت هستند باشد که این موارد با شیوه زندگی شهری مترادف شده‌اند و برعکس شیوع آن در روستاها به دلیل محدودیت مواجهه با عوامل خطر و حفظ زندگی روستایی و فعالیت‌های فیزیکی سنتی پایین باقیمانده است [27].
در مطالعه حاضر، کمترین میزان مرگ از دیابت مربوط به گروه سنی 14-5 سال و بیشترین میزان نیز در گروه سنی بالای 70 سال بود. پس از گروه سنی زیر پنج سال کاهش نسبی میزان مرگ در گروه سنی پنج تا چهارده مشاهده می‌شود و پس از آن روند مرگ دیابت با افزایش سن افزایش یافته و در گروه سنی 70 سال به بالا صعود عمودی داشته است. 
مطالعه براگ و همکاران نشان داد که با افزایش سن شیوع دیابت نیز افزایش یافته است [23]. پیش‌بینی شده بود که در سال 2010 نزدیک به 4 میلیون نفر به علت دیابت بمیرند که حدود 6/5 درصد تعداد کل مرگ‌ها در تمام سنین و 10 درصد از کل مرگ‌ها در سن 79-20 سال را شامل می‌شود [18].
این پژوهش نشان داد که بیشترین علت فوت مربوط به دیابت غیروابسته به انسولین با 40 درصد مجموع فوت‌شدگان بود. شیوع دیابت در ایران بالا بوده و پیش‌بینی می‌شود که همگام با افزایش امید به زندگی، پیشرفت شهرنشینی، و افزایش چاقی، شیوع رو به رشدی در آینده داشته باشد. 
فعالیت‌های پیشگیرانه در کنترل دیابت و درنتیجه کاهش مرگ از آن می‌تواند به روش‌های مختلف صورت گیرد. قبل از هر گونه سیاست‌های پیشگیری می‌توان از اثرات افزایش دانش و آگاهی در ارتباط با دیابت در جمعیت عمومی برخوردار شد. 
بسیاری از مطالعات، عدم وجود آگاهی در مورد دیابت و عوامل خطرزای آن را در آسیای جنوبی [29 ،28] و حتی در بیماران مبتلا به دیابت [31 ،30] گزارش کردند. دیابت دارای عوامل خطر بسیاری است که می‌تواند با شیوه زندگی تغییر کند و با ارتقاء دانش در این زمینه شیوه زندگی سالمی را اتخاذ کرد. 
موهان و همکاران [32] گزارش کردند که در یک جامعه هندی با ایجاد یک پارک عمومی با هزینه خود افراد باعث افزایش قابل ملاحظه‌ای در میزان فعالیت فیزیک ساکنین محلی شدند.
خروج از الگوهای غذای سنتی و دریافت رژیم‌های غذایی با چربی اشباع‌شده و کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده، عوامل مهم در افزایش میزان چاقی و دیابت هستند. مصرف مقادیر کم فیبر و چربی‌های غیر‌اشباع و همچنین مصرف زیاد کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده، چربی‌های اشباع و ترانس به عنوان عاداتی از رژیم غذایی هستند که منجر به مقاومت به انسولین و دیابت می‌شوند [33]. 
بنابراین سیاست‌ها باید به اطلاع‌رسانی و آموزش روی این الگوهای غذایی ناسالم تمرکز کنند. از سیاست‌های موفقیت‌آمیز دیگر در این زمینه می‌توان تلاش برای بهبود برچسب‌های مواد غذایی و آموزش آن در جهت کاهش میزان دیابت و بروز چاقی نام برد. 
امروزه روند پیری جمعیت در کشورهای در حال توسعه مشاهده می‌شود و بالاخص در این کشورها انتقال جغرافیایی در مقیاس بالاتری بدون ایجاد بهبود در شرایط زندگی، تدارکات اجتماعی و دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی رخ می‌دهد.
پیش‌بینی می‌شود با پیری ناسالم به دلیل عدم پیشرفت در وضعیت تغذیه و شرایط اجتماعی و اقتصادی بار بیماری در جمعیت سالمند رو به افزایش رود؛ بنابراین مهم است هر دو گزینه‌های سیاست‌های پیشگیری و درمان مورد توجه قرار گیرد. همچنین در مورد بیماری‌های غیر‌واگیر باید عوامل ریشه‌ای مورد توجه واقع شود و ظرفیت‌های سیستم بهداشتی برای مقابله با افزایش بار بیماری بررسی شوند.

از سال 1385 تا 1389 مرگ به دلیل دیابت در ایران رو به افزایش بوده و میزان مرگ به دلیل دیابت در زنان بیشتر از مردان و در جوامع شهری بیشتر از جوامع روستایی است. با توجه به افزایش جمعیت مسن، روند رو به رشد شهرنشینی، تغییر الگوی غذایی و سبک زندگی در ایران نیاز است برنامه‌ریزی، آموزش و انجام آزمایشاتی برای پیشگیری، تشخیص و درمان زود‌هنگام دیابت صورت گیرد.

در این مطالعه از اطلاعات منتشر شده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ایران استفاده شده است که منتشر کنندگان محرمانگی داده ها را رعایت کرده اند.

این تحقیق هیچ گونه کمک مالی از سازمان‌های تأمین مالی در بخش‌های عمومی ، تجاری یا غیرانتفاعی دریافت نکرد.

بررسی، نوشتن مقاله اولیه، ویرایش و اصلاحات: همه نویسندگان؛ روش شناسی، جمع‌آوری و آنالیز داده‌ها: امین عطایی.

هیچ‌گونه تعارض منافع توسط نویسندگان مقاله بیان نشده است.

در تدوین این مقاله از اطلاعات منتشر‌شده توسط معاونت بهداشتی وزارت بهداشت و درمان استفاده شده که بدین وسیله از زحمات این همکاران قدردانی به عمل می‌آید.

References

1. International Diabetes Federation. IDF Diabetes Atlas [Internet]. 2019 [Updated 2019]. Available from: https://www.diabetesatlas.org/en/resources/
2. Maracy MR, Kheirabadi GR, Fakhari N, Zonnari R. [Comparison of night time sleep quality in type 2 diabetics, impaired glucose tolerance cases and non-diabetics (Persian)]. Iranian Journal of Endocrinology and Metabolism. 2011; 13(2):165-72. http://ijem.sbmu.ac.ir/article-1-1099-en.html.
3. Azizi F, Hatami H, Janghorbani M. [Epidemiology and control of common diseases in Iran (Persian)]. 1^th ed. Tehran: Eshtiagh Publicatio; 2007 .
4. Boyle JP, Thompson TJ, Gregg EW, Barker LE, Williamson DF. Projection of the year 2050 burden of diabetes in the US adult population: dynamic modeling of incidence, mortality, and prediabetes prevalence. Population Health Metrics 2010; 8:29. [DOI:10.1186/1478-7954-8-29] [PMID] [PMCID]
5. Roglic G, Unwin N, Bennett PH, Mathers C, Tuomilehto J, Nag S, et al. The burden of mortality attributable to diabetes. Diabetes care. 2005; 28(9):2130-5. [DOI:10.2337/diacare.28.9.2130] [PMID]
6. Joshi SK, Shrestha S. Diabetes mellitus: a review of its associations with different environmental factors. Kathmandu University Medical Journal. 2010; 8(29):109-15 [DOI:10.3126/kumj.v8i1.3233] [PMID]
7. Heron MP. Deaths: leading causes for 2012. National vital statistics reports. 2015; 64(10):1-93. [PMID]
8. malaki Moghadam H, Askarishahi M. [Trend analysis of mortality rate due to diabetes mellitus in seven countries of Asia between 1985-2010: A joinpoint regression analysis (Persian)]. Iranian Journal of Endocrinology and Metabolism. 2017; 18(6):412-9. http://ijem.sbmu.ac.ir/article-1-2111-fa.html
9. Naghavi M, Jafari N. [Mortality in 29 provinces of the country in 2004 (Persian)]. Tehran: Arvij; 2007. http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/1028108
10. Dortag E, Bahrampour A, Haghdost A, Zendedel K, Jaberipour M, Marzeban M. [Completeness of fars province deaths registry on cancer death using capture recaptures method (Persian)]. Journal of North Khorasan University of Medical Sciences. 2011; 3(5):33-44. [DOI:10.29252/jnkums.3.5.S5.33]
11. Khosravi A, Aghamohamadi S, Kazemi E, Pour Malek F, Shariati M. Mortality profile in Iran (29 provinces) over the years 2006 to 2010 . Tehran: Ministry of Health and Medical Education; 2013.
12. Hajer GR, van Haeften TW, Visseren FL. Adipose tissue dysfunction in obesity, diabetes, and vascular diseases. European Heart Journal. 2008; 29(24):2959-71. [DOI:10.1093/eurheartj/ehn387] [PMID]
13. Tunstall-Pedoe H, Kuulasmaa K, Mahonen M, Tolonen H, Ruokokoski E, Amouyel P. Contribution of trends in survival and coronar y-event rates to changes in coronary heart disease mortality: 10-year results from 37 WHO MONICA Project populations. Lancet (London, England). 1999; 353(9164):1547-57. [DOI:10.1016/S0140-6736(99)04021-0]
14. World Diabetes Foundation. Diabetes Atlas, 3^rd edition WDF04-084 [Internet]. 2006 [Updated 2006]. Available from: https://www.worlddiabetesfoundation.org/projects/belgium-wdf04-084
15. Garcia BF, Godoy C, Perez S, Bolumar F. Multiple codification of the causes of death: from dying” of” to dying” from”. Gaceta Sanitaria. 1992; 6(29):53-7. [DOI:10.1016/S0213-9111(92)71092-9]
16. Goldacre MJ. Cause-specific mortality: understanding uncertain tips of the disease iceberg. Journal of Epidemiology and Community Health. 1993; 47(6):491-6. [DOI:10.1136/jech.47.6.491] [PMID] [PMCID]
17. Ruiz-Ramos M, Escolar-Pujolar A, Mayoral-Sanchez E, Corral-San Laureano F, Fernandez-Fernandez I. Diabetes mellitus in Spain: Death rates, prevalence, impact, costs and inequalities. Gaceta Sanitaria. 2006; 20(S1):15-24. [DOI:10.1157/13086022] [PMID]
18. Roglic G, Unwin N. Mortality attributable to diabetes: estimates for the year 2010. Diabetes Research and Clinical Practice. 2010; 87(1):15-9. [DOI:10.1016/j.diabres.2009.10.006] [PMID]
19. Farahmand M, Hejazi N, Akbarzade M, Almasi-Hashiani A. [Prevalence of obesity in urban and rural population of Fars province, national plan of chronic disease risk factor surveillance, (2006-07) (Persian)]. Zahedan Journal of Research in Medical Sciences. 2012; 13(S1):49. https://sites.kowsarpub.com/zjrms/articles/95265.html
20. Hajian K, Hiedari B. [Prevalence of abdominal obesity in a population aged 20 to 70 years in urban Mazandaran (northeran Iran, 2004) (Persian)]. Iranian Journal of Endocrinology and Metabolism. 2006; 8(2):147-56. http://ijem.sbmu.ac.ir/article-1-282-en.html
21. Sarshar N, Khajavi AJ. [The prevalence of obesity in females of 15-65 years of age in Gonabad, Iran (Persian)]. The Horizon of Medical Sciences. 2006; 12(3):38-43. http://hms.gmu.ac.ir/article-1-65-en.html
22. Gharipour M, Mohammadifard N, Asgsri S, Naderi G. [The prevalence of obesity and cardiovascular risk factors in Isfahan (Persian)]. Journal of Inflammatory Disease. 2003; 7(2):53-64. http://journal.qums.ac.ir/article-1-242-en.html
23. Bragg F HM, Iona A, Guo Y, Du H, Chen Y, Bian Z, et al. Association between diabetes and cause-specific mortality in rural and urban areas of China. Jama. 2017; 317(3):280-9. [DOI:10.1001/jama.2016.19720] [PMID] [PMCID]
24. Okosun IS, Chandra KD, Boev A, Boltri JM, Choi ST, Parish DC, et al. Abdominal adiposity in U.S. adults: prevalence and trends, 1960-2000. Preventive Medicine. 2004; 39(1):197-206. [DOI:10.1016/j.ypmed.2004.01.023] [PMID]
25. Ghassemi H, Harrison G, Mohammad K. An accelerated nutrition transition in Iran. Public Health Nutrition. 2002; 5(1a):149-55. [DOI:10.1079/PHN2001287] [PMID]
26. Kelishadi R, Ardalan G, Gheiratmand R, Gouya MM, Razaghi EM, Delavari A, et al. Association of physical activity and dietary behaviours in relation to the body mass index in a national sample of Iranian children and adolescents: CASPIAN Study. Bulletin of the World Health Organization. 2007; 85:19-26. [DOI:10.2471/BLT.06.030783] [PMID] [PMCID]
27. Cheema A, Adeloye D, Sidhu S, Sridhar D, Chan KY. Urbanization and prevalence of type 2 diabetes in Southern Asia: A systematic analysis. Journal of Global Health. 2014; 4(1):010404. [DOI:10.7189/jogh.04.010404] [PMID] [PMCID]
28. Rafique G, Azam S, White F. Diabetes knowledge, beliefs and practices among people with diabetes attending a university hospital in Karachi, Pakistan. Eastern Mediterranean Health Journal. 2006; 12(5):590-8. [PMID]
29. Ulvi OS, Chaudhary RY, Ali T, Alvi RA, Khan M, Khan M, et al. Investigating the awareness level about diabetes mellitus and associated factors in Tarlai (rural Islamabad). Journal of Pakistan Medical Association. 2009; 59(11):798-801. [PMID]
30. Murugesan N, Snehalatha C, Shobhana R, Roglic G, Ramachandran A. Awareness about diabetes and its complications in the general and diabetic population in a city in southern India. Diabetes Research and Clinical Practice. 2007; 77(3):433-7. [DOI:10.1016/j.diabres.2007.01.004] [PMID]
31. Gul N. Knowledge, attitudes and practices of type 2 diabetic patients. Journal of Ayub Medical College Abbottabad. 2010; 22(3):128-31. [PMID]
32. Mohan V, Shanthirani C, Deepa M, Datta M, Williams O, Deepa R. Community Empowerment-a successful model for prevention of non-communicable diseases in India-the Chennai urban population study [CUPS-17]. Journal of the Association of Physicians of India. 2006; 54:858-62. [PMID]
33. Misra A, Khurana L, Isharwal S, Bhardwaj S. South Asian diets and insulin resistance. British Journal of Nutrition. 2008; 101(4):465-73. [DOI:10.1017/S0007114508073649] [PMID]