مقدمه 
خودمراقبتی دربرگیرنده فعالیت‌هایی است که انسان‌ها به طور مشخص برای ادامه حیات، عملکرد سالم، پیشرفت مداوم و احساس خوب بودن انجام می‌دهند [1]. با پیر شدن جمعیت جهان و افزایش شیوع بیماری‌های مزمن در سالمندان [2] اهمیت رفتارهای خودمراقبتی و ارتقا‌دهنده سلامت با توجه به حفظ کارکرد و استقلال افراد و افزایش کیفیت زندگی آنان روزبه‌روز در حال افزایش است [3]. خودمراقبتی به سالمندان کمک می‌کندکه اداره‌کننده شرایط بهداشتی خودشان باشند و مستقل بمانند [4]. خودمراقبتی از عوامل اصلی زندگی فرد سالمند در منزل شخصی‌اش و متأثر از عوامل زیادی است [5]. همان‌گونه که افراد پیر می‌شوند، نیازمند زمان طولانی‌تری جهت بهبود از بیماری هستند که به نوبه خود بر روی توانایی‌ها و انگیزش آنان برای مراقبت از خود اثر می‌گذارد [6]. نتایج تحقیقات نشان می‌دهد که خودمراقبتی در سالمندان با عواملی چون سطح تحصیلات، وضعیت اقتصادی اجتماعی و برخورداری از حمایت اجتماعی رابطه مستقیم دارد و با وقایع پراسترس زندگی رابطه معکوس دارد. افراد مسن، افراد با سطح اجتماعی اقتصادی پایین و گروه‌های اقلیت نیازمند توجه ویژه در انجام خودمراقبتی هستند [7 ،5]. این افراد در پایین‌ترین سطح سلامت به سر می‌برند و کمترین فعالیت را در خود‌مراقبتی و کمترین خود‌اعتمادی را در آگاهی و درک نحوه انجام خود مراقبتی دارند. خودکارآمدی باعث بهبود عملکردهای خود‌مراقبتی و کاهش ناتوانی‌های مزمن می‌شود [8].
در مطالعات مختلف مشخص شده است، خودمراقبتی سالمندان با عوامل متعددی همچون رضایت از زندگی، عزت نفس و ظرفیت عملکردی، سطح تحصیلات، واکنش خانواده و حمایت خانواده مرتبط است [9، 10، 11، 12].
تریسی و همکاران در پژوهش دیگری با عنوان «کلینیک پیامد: مدل نوآورانه مراقبت اولیه بین المللی برای سالمندان مبتلا به نیازهای مراقبت‌های بهداشتی پیچیده»، نشان دادند تواتر ناتوانی و اثر آن بر شرایط زندگی، دو عامل مهم تعیین‌کننده کیفیت زندگی در سالمندان است [5]. 
امـروزه بـا افزایش میانگیـن امید به زندگی، تغییـر معنی‌داری در توزیع جمعیت سـالمندی در سراسـر جهان به وجود آمده اسـت [13]. بـه صورتـی که سـریع‌ترین رشـد جمعیتـی مربوط به سـالمندان است [14]. در همیـن زمینـه، پیـش‌بینـی شـده که تا سـال2050 میلادی جمعیـت سـالمندان دو میلیـارد نفـر خواهـد شد. در ایـران نیـز بـر اسـاس گزارشـات مرکـز آمـار در آینده نزدیک جمعیـت سـالمندان بـه 10 میلیون نفـر خواهد رسید [15]. 
سالمندی جمعیت و افزایش سهم افراد سالخورده در جمعیت، یکی از مهم‌ترین تحولات اجتماعی قرن 21 است و پیامدهای آن روی همه بخش‌های جامعه از جمله بازار کار، تقاضا برای کالا و خدمات مانند مسکن، حمل و نقل، حمایت‌های اجتماعی و روابط بین‌نسلی تأثیر‌گذار است [16]. در ایران بین سال‌های 1956 تا 2016، در طول شش دهه جمعیت 65 سال و بالاتر به میزان 542 درصد (حدود 9 درصد در سال) افزایش یافت [17].
امروزه حدود 4500000 سالمند در ایران زندگی می‌کنند. بر اساس سرشماری ملی ایران، در سال 2016، حدود 8/5 درصد کل جمعیت کشور و بیش از 7/5 درصد از تهران، بیش از 65 سال سن دارد. با توجه به ساختار جمعیت‌شناختی فعلی، پیش‌بینی می‌شود روند پیش‌بینی‌نشده جمعیت پیری در سال‌های آینده، از 7/27 درصد در سال 2006 به بیش از 16 درصد در سال 2050 برسد و این پدیده‌ای است که قبلاً هرگز رخ نداده است [18]. 
سالمندی به معنی ناتوانی نیست و ارائه برنامه‌های خودمدیریتی و خودمراقبتی برای کنترل بیماری‌های مزمن به سالمندان، باعث پیشگیری و حتی تأخیر انداختن ناتوانی در افرادی که بیماری‌های مزمنی چون آرترتیت، بیماری‌های قلبی یا فشارخون دارند، می‌شود. 
با توجه اثرات انکار ناپذیر و کلیدی خودمراقبتی بر سالمندی توأم با تندرستی، انجام هرچه بیشتر مطالعاتی جهت ارتقای زمینه‌های خودمراقبتی از ضروریات بخش بهداشت محسوب می‌شود. از این رو مطالعه حاضر با به‌کارگیری الگوی Beckman درتعیین ابعاد خودمراقبتی و عوامل مؤثر بر آن در سالمندان شهر تهران انجام شد. این مدل یک مدل نظام‌مند و یکپارچه است که به شفاف‌سازی دانش خودمراقبتی سالمندان می‌پردازد. 
مواد و روش‌ها
این مطالعه مقطعی (توصیفی تحلیلی) بر روی چهارصد نفر سالمند (عضو ده کانون سالمندی) شهر تهران انجام شد. این ده کانون به صورت تصادفی از بین کانون‌های سالمندی شهر تهران انتخاب شدند. سپس برحسب تعداد سالمندان هر کانون، به تعداد سالمندان موجود در هر کانون وزن داده شد و افراد موردمطالعه به طور تصادفی سیستماتیک از بین افراد کانون‌ها مشخص شدند. معیارهای ورود به مطالعه، سن بالای 60 سال، صحبت به زبان فارسی، عدم داشتن مشکل شنوایی یا مشکلات ذهنی و تمایل به شرکت در مطالعه بود. حجم نمونه با فرض اینکه 50 درصد افراد سالمند خودمراقبتی داشتند، با قدرت 80 درصد و سطح اطمینان 95 درصد، حدود 385 نفر تعیین شد. از پنج پرسش‌نامه رفتارهای خودمراقبتی، گرایش به خودمراقبتی، ارزیابی رضایت از زندگی، خود‌اعتمادی، حمایت اجتماعی و ظرفیت عملکردی استفاده شد. در ابتدای پرسش‌نامه، ویژگی‌های جمعیت‌شناختی سالمندان مانند سن، جنسیت، شغل، نحوه زندگی با دیگران، وضعیت تأهل در نظر گرفته شد. 
رفتارهای خودمراقبتی سالمندان توسط پرسش‌نامه خودمراقبتی مورد ارزیابی قرار گرفت که شامل 42 سؤال و دوازده بُعد آگاهی و تمایل برای مراقبت از خود (چهار سؤال)، شرایط جسمی(پنج سؤال)، ارتباط با کادر بهداشتی درمانی (پنج سؤال)، ارتباط با خانواده (سه سؤال)، سالمندی با معنا و تحریک‌کننده (سه سؤال)، درک از آینده (سه سؤال)، مدیریت درمان و دارو(دو سؤال)، عادات شغلی (شش سؤال)، وقایع گذشته (سه سؤال)، اطمینان و اعتماد (دو سؤال)، درمان طبی (دو سؤال) و دیدگاه‌های آینده (چهار سؤال) بود. امتیازدهی به سؤالات بر اساس مقیاس لیکرت پنج‌تایی لیکرت از کاملاً مخالف (نمره 1) تا کاملاً موافق (نمره 5) بود. نمره بالاتر در این پرسش‌نامه بیانگر وضعیت خوب و نمره پایین بیانگر وضعیت بد بود. این ابزار ابتدا توسط بکمن و هنتینن طراحی شد و بر اساس مدل آن‌ها پایه‌گذاری شده بود [19]. 
گرایش به خودمراقبتی بر اساس پرسش‌نامه چهارده‌سؤالی بکمن و هنتینن بررسی شد. امتیازدهی به سؤالات بر اساس لیکرت پنج‌تایی (کاملاً موافق با امتیاز 5 و کاملاً مخالف با امتیاز 1) بود. نمره بالاتر در این پرسش‌نامه بیانگر وضعیت خوب و نمره پایین بیانگر وضعیت بد بود [20]. 
برای ارزیابی رضایت از زندگی از پرسش‌نامه پنج‌سؤالی رضایت از زندگی داینرز و همکاران استفاده شد که فرد در موقعیت قضاوت شناختی در دو حالت مقایسه برآورد یا عدم برآورد آرزوها و امیالش قرار گرفت [20].
هر گزاره دارای هفت گزینه بود و از کاملاً مخالف (نمره 1) تا کاملاً موافق (نمره 7) امتیاز داده می‌شد. اعتبار و روایی این مقیاس توسط بیانی و همکاران سنجیده شد. اعتبار این مقیاس با استفاده از روش ضریب آلفای کرونباخ 0/83 و با روش بازآزمایی 0/69 به دست آمد. روایی سازه مقیاس رضایت از زندگی از طریق روایی هم‌گرا با استفاده از فهرست شادکامی آکسفورد OHI و فهرست افسردگی بک BDI برآورد شد و نتیجه حاکی از اعتبار و روایی مطلوب ابزار بود [21].
خود‌اعتمادی بر اساس پرسش‌نامه ده‌سؤالی خود‌اعتمادی روزنبرگ و همکاران (1965) مورد ارزیابی قرار گرفت [22] این پرسش‌نامه، شامل ده سؤال است. پاسخ هر سؤال از چهار گزینه (کاملاً موافقم، موافقم، مخالفم و کاملاً مخالفم) تشکیل شده است که از 1 تا 4 امتیاز داده می‌شود؛ بنابراین دامنه امتیازات از 10 تا 40 است. نمره بالاتر، بیانگر اعتماد به نفس بالاتر فرد است و نمره 40 بالاترین نمره به حساب می‌آید. نمرات بالاتر از 25 نشان‌دهنده اعتماد به نفس بالا، نمرات 15 تا 25 نشان‌دهنده اعتماد به نفس متوسط و کمتر از 15 نشان‌دهنده اعتماد به نفس پایین هستند [23].
پرسش‌نامه خود‌اعتمادی یک پرسش‌نامه استاندارد است که پایایی آن بر اساس نظر سازندگان و مطالعات مقدماتی مختلف تعیین شده است [24]. شریفی نیستانک و همکاران در مطالعه خود ضریب آلفای کرونباخ برای این ابزار را 0/91 گزارش کردند [25]؛ همچنین محمدی و سجادی‌نژاد ضرایب آلفای کرونباخ مقیاس خوداعتمادی روزنبرگ را روی دانشجویان دانشگاه شیراز 0/78 گزارش کردند [26]. 
در مطالعه اخلاقی و همکاران نیز این مقیاس از روایی درونی رضایت‌بخشی برخوردار بود، پایایی آن به روش آزمون بازآزمون در دامنه 0/77-0/88 قرار داشت [27].
برخی محققین ضریب همسانی درونی مقیاس خود‌اعتمادی روزنبرگ را 0/91 گزارش کرده‌اند [28]. حمایت اجتماعی بر اساس پرسش‌نامه زیمیت و همکاران ارزیابی شد. این پرسش‌نامه حمایت اجتماعی را از سه منبع خانواده (چهار سؤال)، دوستان (چهار سؤال) و افراد مهم (چهار سؤال) مورد ارزیابی قرار می‌دهد و دارای 12 سؤال بود که امتیازدهی به سؤالات آن بر اساس مقیاس پنج‌تایی لیکرت بود به این صورت که به کاملاً موافق امتیاز 5 و کاملاً مخالف امتیاز 1تعلق گرفت. دامنه نمرات بین 12 تا 60 بود. ظرفیت عملکردی بر اساس ابزار توانایی انجام فعالیت‌های روزمره زندگی (ADL) مورد ارزیابی قرار گرفت که یک شاخص اساسی برای مراقبت‌های طولانی‌مدت است [29].
 اگر سالمندی نتواند به دلیل مشکلات جسمی یا روانی از خود مراقبت کند، این فرد نیاز به دریافت مراقبت توسط فرد دیگری دارد. هدف از ارائه مراقبت‌های طولانی‌مدت توانمند کردن سالمند برای حفظ بالاترین حد ممکن عملکرد مستقل است.
 وابستگی عملکردی به عنوان ناتوانی در انجام یک یا چند فعالیت روزمره زندگی بدون کمک است. جهت سنجش وضعیت ADL از سالمندان مورد‌مطالعه در خصوص انجام کارهای منزل مثل شست‌و‌شو، جارو، گردگیری، آشپزی، تعمیرات منزل / باغبانی به وسیله خود و نیاز به کمک یا نظارت در خصوص مراقبت‌های شخصی از قبیل دوش گرفتن / حمام کردن، لباس پوشیدن، توالت رفتن و همچنین کمک برای کوتاه کردن ناخن‌ها سؤال شد. برای هر یک از موارد فوق سه پاسخ بسته بلی کاملاً، بلی با کمک و خیر برای سنجش میزان توان فردی سالمند در نظر گرفته شد. که انجام فعالیت توسط خود امتیاز 2، نیاز به کمک امتیاز 1 و وابستگی کامل به فرد دیگر امتیاز 0 داشت. امتیاز بالا نمایانگر نیاز کمتر به نظارت یا کمک در انجام فعالیت‌های روزمره زندگی بود و امتیاز کمتر نشانگر نیاز بیشتر به نظارت یا کمک در انجام فعالیت‌های روزمره زندگی بود. این پرسش‌نامه در ایران روایی و پایایی شده است [30].
جهت تعیین اعتبار ابزارگردآوری داده‌ها از روش اعتبار محتوا استفاده شد. بدین ترتیب که در تدوین ابزارگردآوری داده‌ها، از مقیاس‌های استاندارد و معتبر دردسترس متناسب با نوع مطالعه و گروه مورد‌مطالعه استفاده شد سپس پرسش‌نامه‌ها در اختیار اساتید و متخصصین مختلف قرار داده شد و پیشنهادات ایشان در پرسش‌نامه نهایی لحاظ شد. در این مطالعه جهت تعیین پایایی پرسش‌نامه‌های مورد‌استفاده، آلفای کرونباخ محاسبه شد که برای پرسش‌نامه‌های خودمراقبتی 0/70، گرایش به خودمراقبتی 0/71، رضایت از زندگی 0/85، ظرفیت عملکردی 0/71، خود‌اعتمادی 0/69 و حمایت اجتماعی 0/85 به دست آمد. پرسش‌نامه‌ها با در نظرگرفتن راحتی سالمندان، در طی چند مرحله و با درنظر گرفتن زمان‌های استراحت پر شدند.
در خصوص مقایسه ابعاد خودمراقبتی در گروه‌های سنی متفاوت بر اساس تعریف فارل از انواع پیری [31]، افراد سالمند مورد مطالعه در سه گروه پیران جوان 74-65 سال، پیران میانسال 84-75 سال و پیران پیر 85 سال به بالا گروه‌بندی شدند. تحلیل با استفاده از نرم‌افزار آماری SPSS نسخه 19 انجام شد. از آزمون‌های آماری کای‌دو، همبستگی پیرسون و آنالیز رگرسیون با ضریب معنی‌داری 0/05 استفاده شد. داده‌ها در نرم‌افزار آماری SPSS نسخه 19 وارد شدند. ضریب پاسخ‌گویی 96/25 درصد بود. 
یافته‌ها
میانگین سنی زنان سالمند 7/47±67/31 و میانگین سنی مردان سالمند 7/47±70/92 سال بود. 42/5 درصد از سالمندان، مرد و بقیه زن بودند. 26 درصد سالمندان به‌تنهایی و 1/42 درصد با همسر زندگی می‌کردند (جدول شماره 1). 



بین انواع خودمراقبتی و جنسیت به جز در ابعاد عادات شغلی (0/001>P) و درمان طبی 0/001 بین گروه‌های سنی مختلف از سالمندان فقط از نظر آگاهی و تمایل به مراقبت از خود، عادت شغلی و وقایع گذشته رابطه معنی‌دار وجود داشت (جدول شماره 2). 



این امر بدان معناست که دو گروه از نظر سایر ابعاد اختلاف معنی‌داری نداشته‌اند و شبیه هم بوده‌اند (جدول شماره 3). 



بین خودمراقبتی با رضایت از زندگی ارتباط آماری خفیف و مثبت (0/01=P=0/343 ،r) و ارتباط ضعیف و مثبتی بین خودمراقبتی با خود‌اعتمادی (0/01=P=0/289 ،r) وجود داشت (جدول شماره 4). 



بحث
در این پژوهش ابعاد خودمراقبتی شامل «آگاهی و تمایل برای مراقبت از خود، شرایط جسمی، ارتباط با کادر بهداشتی، ارتباط با خانواده، سالمندی با معنا و تحریک، درک از آینده، مدیریت درمان و دارو، عادات شغلی، وقایع گذشته، اطمینان، درمان طبی و آینده‌نگری» بود که بیشترین میانگین مربوط به «شرایط جسمی» و کمترین میانگین مربوط به «درمان طبی و آینده‌نگری» بود. بنابراین می‌توان گفت مهم‌ترین بُعد خودمراقبتی در سالمندان شرایط جسمی آنان است. از آنجا که خودمراقبتی، عملی است که در آن، هر فردی از دانش، مهارت و توان خود به عنوان یک منبع استفاده می‌کند تا «به طور مستقل» از سلامت خود مراقبت کند، بُعد شرایط جسمی می‌تواند مهم‌ترین بُعد در خودمراقبتی سالمندان باشد. درمان طبی و دارویی در سالمندان در اغلب اوقات نامناسب و اشتباه است که علت را می‌توان به پیچیدگی‌ها و تواتر درمان‌های تجویزی در آنان به سبب وجود بیماری‌های مزمن متعدد مربوط دانست. 
همچنین در این پژوهش عوامل مؤثر شناخته‌شده بر خودمراقبتی سالمندان شهر تهران عبارت بود از «گرایش به خودمراقبتی، رضایت از زندگی، خوداعتمادی، ظرفیت عملکردی و حمایت اجتماعی». 
بر اساس مطالعه بکمن در سال 2003 [32] و مطالعات انجام‌گرفته توسط رابینر و همکاران [33] و بلیر خودمراقبتی در سالمندان با ظرفیت عملکردی، رضایت از زندگی و خود اعتمادی مرتبط است. از این رو در این مطالعه نیز به این عوامل پرداخته شده و نشان داده شد که با افزایش انواع خودمراقبتی و گرایش به آن بر میزان رضایت از زندگی و خوداعتمادی افزوده می‌شود [34, 35, 36].
سایر مطالعات نیز نشان داده‌اند که ظرفیت عملکردی افراد سالمند با خودمراقبتی در آنان وابسته است [10، 31]. در این مطالعه رابطه مستقیم و معناداری بین حمایت اجتماعی و گرایش به رفتارهای خودمراقبتی به دست آمد. بکمن و هنتینن نیز نشان دادند که حمایت اجتماعی باعث ارتقای فعالیت‌های خودمراقبتی در سالمندان می‌شود [10]. در خصوص نقش حمایت اجتماعی، ایسولا و همکاران نشان دادند که اقوام و خویشاوندان نقش بسیار مهمی را در خودمراقبتی افراد سالمند ایفا می‌کنند [37]. 
حمایت اجتماعی مبذول‌شده از سوی همسر و نحوه تأثیر آن بر رفتارهای خودمراقبتی نشان داده است که کیفیت ازدواج و صمیمت زناشویی باعث علمکرد بهتر خودمراقبتی می‌شود [38]. مطالعه انجام‌گرفته توسط گالاگر و همکاران در سال 2011 نشان داد حمایت اجتماعی بالاتر در بیماران با نارسایی قلب در مقایسه با افراد با حمایت اجتماعی کم یا متوسط باعث افزایش مشاوره با متخصصین سلامت در خصوص کاهش وزن (0/01=P)، محدودیت دریافت مایعات (0/02=P) و استفاده از دارو (0/017=P) می‌شود [39] که چنین به نظر می‌رسد که حمایت اجتماعی باعث افزایش انگیزش فرد در مراقبت از خود می‌شود. بر اساس یافته‌های این مطالعه، ارتباط مستقیم و معنادار بین خود‌اعتمادی و رفتارهای خودمراقبتی وجود داشت. خوداعتمادی نتیجه احترام به خود و همچنین احترام سایرین به خود است. شواهد موجود در این زمینه نشان می‌دهد دریافت احترام از سایرین باعث افزایش رفتارهای خودمراقبتی، ارتقای سلامتی و پیشگیری از بیماری‌ها می‌‌شود [40] و خود‌اعتمادی پایین، عامل بازدارنده‌ای جهت انجام رفتارهای خودمراقبتی است [41]. از آنجایی که خودمراقبتی یکی از راه‌های جلب احترام سایرین نسبت به خود است، از این رو سالمندان با میزان بالاتر اعتماد به خود، تمایل بیشتری به رفتار‌های خودمراقبتی داشتند. در‌واقع دست‌یابی به احترام سایرین یکی از راه‌های کسب خوداعتمادی است. 
یافته‌های این مطالعه نشان داد اختلاف معنی‌داری بین ابعاد خودمراقبتی به جز عادات شغلی (0/001>P) و درمان طبی 0/001 آزمون‌های آماری نشان داد تفاوت معنی‌داری بین گروه‌های سنی مختلف سالمندان مورد‌مطالعه در خصوص آگاهی و تمایل برای مراقبت از خود، عادات شغلی و وقایع گذشته وجود دارد. در این مطالعه «آگاهی و تمایل به مراقبت از خود و عادات شغلی «در بین گروه‌های سنی سالمندی پیر جوان و پیر میانسال بیشتر از پیر پیر بود. مرور ادبیات موجود در این زمینه نشان می‌دهد که بین آگاهی و تمایل به خودمراقبتی با سن رابطه معکوس و معنی‌داری وجود دارد [43]؛ به طوری که با افزایش سن، آگاهی و تمایل به خودمراقبتی در سالمندان کاهش می‌یابد که می‌توان تا حدودی آن را به توانایی کاهش توانایی خودمراقبتی در سالمندان و مشکلات و مسائل شناختی مربوط دانست. بر همین اساس رابطه مثبت و معنی‌داری بین آگاهی سالمندان و خودمراقبتی و عادات روزمره نشان داده شده است [43]. رابطه بین آگاهی و خودمراقبتی توسط سایر مطالعات نیز نشان داده شده است [44، 45].
مطالعات و مستندات موجود در این زمینه گویای رابطه معنی‌داری بین افزایش سن و کاهش ظرفیت عملکردی هستند [46، 47]. 
میانگین بُعد خودمراقبتی وقایع گذشته در بین گروه سنی پیر پیر بیشتر از سایر گروه‌های سنی بود. بدیهی با افزایش سن و افت کیفیت زندگی به‌موازات آن و رابطه مثبت معنی‌داری که بین تمام ابعاد خودمراقبتی و ابعاد کیفیت زندگی وجود دارد [48، 49]، خودمراقبتی وقایع گذشته به سالمندان در یافتن هویت خود، تسکین ناراحتی‌ها و ناتوانی‌ها کمک می‌کند. کنلی در این رابطه می‌نویسد که مرور خاطرات موجب معنی پیدا کردن هویت فردی، احساس لذت و شادی، رفع غمگینی، نگرانی و احساس گناه و ایجاد حس احترام و گاه موجب رسیدن به یک درک جدید از خود در سالمندان می‌شود [50].
نتیجه‌گیری 
عواملی مانند رضایت از زندگی، ظرفیت عملکردی، حمایت اجتماعی و خوداعتمادی با خودمراقبتی در سالمندان در ارتباط هستند پیشنهاد می‌شود سیاست‌گذاران نظام سلامت به تدوین برنامه‌های حمایتی از سالمندان به اشکال مختلف همچون برنامه دسترسی آسان سالمند به حمل و نقل، تسهیلات، معافیت مالیاتی و غیره اهتمام ورزند. 
پیشنهاد می‌شود سیاست‌های ملی با هدف استقلال سالمندان و با رویکرد سالمند‌محور تدوین شود و تمامی اقدامات در راستای کمک به زندگی سالمندان از پرداخت‌های مالیاتی معاف شود. دولت امکانات دسترسی آسان به جامعه، منزل مناسب، خدمات حمل و نقل مناسب و همچنین خدمات کمک در منزل را به صورت کامل برای سالمندان فراهم کند. همچنین دولت تمهیداتی در بخش‌های درمانی، ورزشی، پزشکی برای سالمندان در نظر گیرد. 
این مطالعه در کانون‌های سالمندی شهر تهران انجام گرفت و با محدودیت‌هایی در تعمیم‌پذیری نتایج آن به سایر سالمندان مواجه است. از این رو مطالعات گسترده در سطح ملی برای تعیین چالش‌های خودمراقبتی و عوامل مؤثر بر آن توصیه می‌‌شود. 
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه با کد اخلاق Abzum.Rec.1396.207 به تصویب دانشگاه علوم‌زشکی البرز رسیده است.
حامی مالی
منبع مالی این طرح پژوهشی توسط دانشگاه علوم‌پزشکی البرز تأمین شده است.
مشارکت نویسندگان
 تمامی نویسندگان به یک اندازه در نگارش اثر مشارکت داشته‌اند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
بدین وسیله از مدیریت کانون‌های سالمندی شهر تهران و کلیه مشارکت‌کنندگان در این مطالعه و همکاران معاونت پژوهشی دانشگاه‌های البرز و تهران تشکر و سپاس‌گزاری می‌شود.

 

References
1.Dickstein K, Cohen-Solal A, Filippatos G, McMurray JJ, Ponikowski P, Poole-Wilson PA, et al. ESC guidelines for the diagnosis and treatment of acute and chronic heart failure 2008: The task force for the diagnosis and treatment of acute and chronic heart failure 2008 of the European Society of Cardiology. Developed in collaboration with the Heart Failure Association of the ESC (HFA) and endorsed by the European Society of Intensive Care Medicine (ESICM). European Journal of Heart Failure. 2008; 10(10):933-89. [DOI:10.1016/j.ejheart.2008.08.005] [PMID]
2.van Oostrom SH, Gijsen R, Stirbu I, Korevaar JC, Schellevis FG, Picavet HSJ, et al. Time trends in prevalence of chronic diseases and multimorbidity not only due to aging: Data from general practices and health surveys. PLoS One. 2016; 11(8):e0160264. [DOI:10.1371/journal.pone.0160264] [PMID] [PMCID]
3.Lin W, Lee YW. Nutrition Knowledge, attitudes, and dietary restriction behavior of the Taiwanese elderly. Asia Pacific Journal of Clinical Nutrition. 2005; 14(3):221-9. [PMID]
4.Lee TW, Ko IS, Lee KJ. Health promotion behaviors and quality of life among community dwelling elderly in Korea. International Journal of Nursing Studies. 2005; 49(2):129-37. [DOI:10.1016/j.ijnurstu.2005.06.009] [PMID]
5.Tracy CS, Bell SH, Nickell LA, Charles J, Upshur REG. The IMPACT clinic: Innovative model of interprofessional primary care for elderly patients with complex health care needs. Canadian Family Physician. 2013; 59(3):e148-55. [PMID] [PMCID]
6.Toye C, White K, Rooksby K. Fatigue in frail elderly people. International Journal of Palliative Nursing. 2006; 12(5):202-8. [DOI:10.12968/ijpn.2006.12.5.21172] [PMID]
7.Awang H, Mansor N, Nai Peng T, Nik Osman NA. Understanding ageing: Fear of chronic diseases later in life. Journal of International Medical Research. 2018; 46(1):175-84. [DOI:10.1177/0300060517710857] [PMID] [PMCID]
8.Macabasco-O’Connell A, Crawford MH, Stotts N, Stewart A, Froelicher ES. Self-care behaviors in indigent patients with heart failure. Journal of Cardiovascular Nursing. 2008; 23(3):223-30. [DOI:10.1097/01.JCN.0000317427.21716.5f] [PMID]
9.Räsänen PM, Kanste O, Elo S, Kyngäs H. Factors associated with the self-care of home-dwelling older people. Journal of Nursing Education and Practice. 2014; 4(8):90-6. [DOI:10.5430/jnep.v4n8p90]
10.Zeleznik D. Self-care of the home-dwelling elderly people living in Slovenia [PhD dissertation]. Oulu: University of Oulu. http://jultika.oulu.fi/files/isbn9789514286377.pdf
11.Vasli P, Eshghbaz F. [Survey condition regarding self- caring of children suffering from diabetes type 1 and it’s relation with family reaction (Persian)]. Journal of Mazandaran University of Medical Sciences. 2009; 19(69):38-44. http://jmums.mazums.ac.ir/article-1-536-fa.html
12.Morovati Sharif Abadi MA, Rouhani Tonekaboni N. [Social support and self-care behaviors in diabetic patients referring to Yazd Diabetes Research Center (Persian)]. Zahadan Journal of Research in Medical Sciences. 2007; 9 (4): 275-84. https://sites.kowsarpub.com/zjrms/articles/94760.html
13.Iliaz R, Ozturk GB, Akpinar TS, Tufan A, Sarihan I, Erten N, et al. Approach to pain in the elderly. Journal of Gerontology & Geriatric Research. 2013; 2(3):e1000125. [DOI:10.4172/2167-7182.1000125]
14.Kaye AD, Baluch AR, Kaye RJ, Niaz RS, Kaye AJ, Liu H, et al. Geriatric pain management, pharmacological and nonpharmacological considerations. Psychology Neuroscience. 2014; 7(1):15-26. [DOI:10.3922/j.psns.2014.1.04]
15.Eshaghi SR, Shahsanai A, Mellat Ardakani M. [Assessment of the physical activity of elderly population of Isfahan, Iran (Persian)]. Journl of Isfahan Medical School. 2011; 29(147):939-46. http://jims.mui.ac.ir/index.php/jims/article/view/630
16.Safarkhanlou H, Rezaei Ghahroodi Z. [Elderly population developments in Iran and worldwide (Persian)]. Statistical Centre of Iran. 2017; 5(3):8-16. http://amar.srtc.ac.ir/article-1-298-fa.html
17.United Nations Publication. Addressing the Challenges of Population Ageing in Asia and the Pacific: Implementation of the Madrid International Plan of Action on Ageing [Internet]. 2017 [Updated 2017 Sep 13]. Available from: https://www.unescap.org/publications/addressing-challenges-population-ageing-asia-and-pacific-implementation-madrid
18.Irudaya Rajan S, Sankara Sarma P, Mishra US. Demography of Indian aging, 2001-2051. Journal of Aging & Social Policy. 2003; 15(2-3):11-30. [DOI:10.1300/J031v15n02_02] [PMID]
19.Râsânen PM, Kanste O, Elo S, Kyngâs H. Factors associated with the self-care of home-dwelling older people. Journal of Nursing Education and Practice. 2014; 4(8):90-6. [DOI:10.5430/jnep.v4n8p90]
20.Backman K, Hentinen M. Factors associated with the self care of home-dwelling elderly. Scandinavian Journal of Caring Sciences. 2001; 15(3):195-202. [DOI:10.1046/j.1471-6712.2001.00007.x] [PMID]
21.Bayani AA, Mohammad Koocheky A, Goodarzi H. [The reliability and validity of the satisfaction with life scale (Persian)]. Developmental Psychology (Journal of Iranian Psychologists). 2007; 3(11):259-60. http://jip.azad.ac.ir/article_512406_fa.html
22.Rosenberg M. Society and the adolescent self-image. Pennsylvania: Diane Publishing Company; 1989. https://books.google.com/books?id=YR3WCgAAQBAJ&printsec=frontcover&dq=
23.Barkhordary M, Jalalmanesh S, Mahmodi M. [The relationship between critical thinking disposition and self-esteem in third and fourth year bachelor nursing students (Persian)]. Iranian Journal of Medical Education. 2009; 9(1):13-9. http://ijme.mui.ac.ir/article-1-925-fa.html
24.Arzani A, Zahedpasha Y, Ahmadpour-Kacho M, Khafri S, Khairkhah F, Aziznejad P. [Kangaroo care effect on self-esteem in the mothers of low birth weight infants (Persian)]. Journal of Babol University of Medical Science. 2012; 14(3):52-8. http://jbums.org/article-1-4090-fa.html
25.Sharifi Neyestanak ND, Ghodoosi Boroojeni M, Seyedfatemi N, Heydari M, Hoseini AF. [Self-esteem and associated factors in patients with multiple sclerosis (Persian)]. Iran Journal of Nursing. 2012; 25(78):14-22. http://ijn.iums.ac.ir/article-1-1364-fa.html
26.Mohammadi N, Sajadinegad M. [The Evaluation of psychometric properties of Body Image Concern Inventory and examination of a model about the relationship between body mass index, body image dissatisfaction and self-esteem in adolescent girls (Persian)]. Quarterly Journal of Psychological Studies. 2007; 1(3):83-99. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=67343
27.Akhlaghi F, Mokhber N, Shakeri MT, Shamsa F. [Relation between depression, anxiety, self-esteem, marital satisfaction, demographical factor and maternal complications with fear of childbirth in nulliparous women (Persian)]. Journal of Mental Health Principle. 2013; 14(2):122-33. [DOI:10.22038/JFMH.2012.982]
28.Rajabi GR, Bohlol N. [Self-Esteem Scale reliability and validity assessment in first year students martyr Chamran University (Persian)]. Journal Educational and Psychological Research. 2006; 3(2):33-48. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=138197
29.Zimet GD, Dahlem NW, Zimet SG, Farley GK. The multidimensional scale of perceived social support. Journal of Personality Assessment. 1988; 52(1):30-41. [DOI:10.1207/s15327752jpa5201_2]
30.Tanjani PT, Azadbakht M. [Psychometric properties of the Persian version of the activities of daily living scale and instrumental activities of daily living scale in elderly (Persian)]. Journal of Mazandaran University of Medical Sciences. 2016; 25(132):103-12. http://jmums.mazums.ac.ir/article-1-6766-fa.html
31.Farrell J. Nursing care of the older person. Michigan: Lippincott; 1990. https://books.google.vu/books?id=o2NsAAAAMAAJ&dq
32.Backman K. Self-care of home-dwelling elderly persons from the view of their vulnerability. In: Mičetić-Turk D, Kokol P, editors. International Symposium “New Trends in Modern Nursing”. Maribor: University College of Nursing Studies; 2003. pp. 29-34.
33.Rabiner DJ, Konrad TR, DeFriese GH, Kincade J, Bernard SL, Woomert A, et al. Metropolitan versus nonmetropilitan differences in functional status and self-care practice: Findings from a national sample of community-dwelling older adults. The Journal of Rural Health. 1997; 13(1):14-28. [DOI:10.1111/j.1748-0361.1997.tb00830.x] [PMID]
34.Blair CE. Effect of self-care ADLs on self-esteem of intact nursing home residents. Issues in Mental Health Nursing. 1999; 20(6):559-70. [DOI:10.1080/016128499248367] [PMID]
35.Lehtola S, Koistinen P, Luukinen H. Falls and injurious falls late in home -dwelling life. Archives of Gerontology and Geriatrics. 2006; 42(2):217-24. [DOI:10.1016/j.archger.2005.07.002] [PMID]
36.Fialová D, Onder G. Medication errors in elderly people: Contributing factors and future perspectives. British Journal of Clinical Pharmacology. 2009; 67(6):641-5. [DOI:10.1111/j.1365-2125.2009.03419.x] [PMID] [PMCID]
37.Isola A, Backman K, Voutilainen P, Rautsiala T. Family members’ experiences of the quality of geriatric care. Scandinavian Journal of Caring Sciences. 2003; 17(4):399-408. [DOI:10.1046/j.0283-9318.2003.00246.x] [PMID]
38.Trief PM, Ploutz-Snyder R, Britton KD, Weinstock RS. The relationship between marital quality and adherence to the diabetes care regimen. Annals of Behavioral Medicine. 2004; 27(3):148-54. [DOI:10.1207/s15324796abm2703_2] [PMID]
39.Gallagher R, Luttik ML, Jaarsma T. Social support and self-care in heart failure. Journal of Cardiovascular Nursing. 2011; 26(6):439-45. [DOI:10.1097/JCN.0b013e31820984e1] [PMID]
40.McWilliam CL, Stewart M, Brown JB, McNair S, Donner A, Desai K, et al. Homebased health promotion for chronically ill older persons: Results of a randomized controlled trail of a critical reflection approach. Health Promotion International. 1999; 14(1):27-41. [DOI:10.1093/heapro/14.1.27]
41.Li F, Harmer P, Chaumeton NR, Duncan TE, Duncan SC. Tai Chi as a means to enhance self-esteem: A randomized controlled trial. Journal of Applied Gerontology. 2002; 21(1):170-89. [DOI:10.1177/073346480202100105]
42.Lantz JM. In search of agents for self-care. Journal of Gerontology Nursing. 1985; 11(7):10-4. [DOI:10.3928/0098-9134-19850701-06] [PMID]
43.Koirala J, Raddi SA, Shivaswamy MS, Koirala D, Koirala A, Koirala S, Koirala N. The knowledge and practices of self-care capabilities among geriatric population. International Journal of Biochemistry & Physiology. 2019; 4(1):000144. [DOI:10.23880/ijbp-16000144]
44.Geboers B, de Winter AF, Spoorenberg SLW, Wynia K, Reijneveld SA. The association between health literacy and self-management abilities in adults aged 75 and older, and its moderators. Quality of Life Research. 2016 25(11):2869-77. [DOI:10.1007/s11136-016-1298-2] [PMID] [PMCID]
45.Mahdizadeh M, Solhi M. Relationship between self-care behaviors and health literacy among elderly women in Iran, 2015. Electronic Physician. 2018; 10(3):6462-9. [DOI:10.19082/6462] [PMID] [PMCID]
46.Covinsky KE, Palmer RM, Fortinsky RH, Counsell SR, Stewart AL, Kresevic D, et al. Loss of independence in activities of daily living in older adults hospitalized with medical illnesses: Increased vulnerability with age. Journal of the American Geriatrics Society. 2003; 51(4):451-8. [DOI:10.1046/j.1532-5415.2003.51152.x] [PMID]
47.Bongard V, McDermott AY, Dallal GE, Schaefer EJ. Effects of age and gender on physical performance. Age. 2007; 29(2-3):77-85. [DOI:10.1007/s11357-007-9034-z] [PMID] [PMCID]
48.Salehi L, Salaki S, Alizadeh L. [Health-related quality of life among elderly Member of elderly centers in Tehran (Persian)]. Iranian Journal of Epidemiology. 2020; 8(1):14-20. http://irje.tums.ac.ir/article-1-15-fa.html
49.Goudarzi H, Salehi L. [Self-care and relevant factors shaping quality of life among the elderly with and without chronic disease (Persian)]. Preventive Care in Nursing & Midwifery Journal. 2017; 7(2):25-32. http://zums.ac.ir/nmcjournal/article-1-499-fa.html
50.Mackinlay E, Trevitt C. Living in aged care: using spiritual reminiscence to enhance meaning in life for those with dementia. International Journal of Mental Health Nursing. 2010; 19(6):394-401. [DOI:10.1111/j.1447-0349.2010.00684.x] [PMID]