در پایان سال 2019، چندین مورد تهدیدکننده پنومونی ناشناخته در استان هوبی چین گزارش شد که علت آن، ویروس جدیدی به نام کروناویروس سندرم حاد تنفسی2‌ بود. این بیماری عفونی که به بیماری کووید-19‌ موسوم است، به سرعت در جهان شیوع یافت و توسط سازمان بهداشت جهانی‌ به عنوان یک بیماری همه‌گیر شناخته شد [2 ،1]. سازمان بهداشت جهانی تا 19 ژوئن سال 2020، بیش از 8.366.000 مورد تأییدشده و بیش از 450.000 مرگ‌و‌میر در 216 کشور، منطقه یا سرزمین را به دلیل کووید-19 گزارش کرده است [3]. متوسط دوره نهفتگی برای این بیماری 5/2 روز است و علائم شایع آن تب، خستگی، سرفه خشک و تنگی نفس است. با وجود این، در بعضی موارد بدون علامت است [4]. با توجه به سرعت انتقال بالاتر، میزان مرگ‌و‌میر کووید-19 بالاتر از میزان مرگ‌و‌میر کلی بیماری‌های دیگر متعلق به خانواده ویروس کرونا مانند سندرم حاد تنفسی حاد (SARS) و سندرم تنفسی خاورمیانه است [6 ،5].
در ایران، اولین مورد تأییدشده از عفونت کووید-19 در 19 فوریه 2020 در قم گزارش شد [7] و اکنون یکی از کشورهایی است که بیشترین تعداد موارد را دارد [3]. فقدان درمان مؤثر یا واکسیناسیون برای کووید-19 آن را به یک عامل استرس‌زای شدید، خصوصاً برای کارکنان مراقبت‌های بهداشتی که در معرض خطر بالای ابتلا به بیماری کووید-19 قرار دارند، تبدیل کرده است.
 در طی شیوع کووید-19، عوامل مختلفی می‌تواند باعث ایجاد نگرانی و استرس در مراقبین بهداشتی شود. بخشی از این استرس می‌تواند مربوط به ویژگی‌های فرد و ارزیابی او از تغییر شرایط و موقعیت باشد. بخشی دیگر می‌تواند در ارتباط با خانواده و اجتماع، همچون ترس از انتقال بیماری به خانواده خود، عدم حمایت از سوی خانواده، ننگ اجتماعی به عنوان منبع انتشار بیماری و بخشی نیز در ارتباط با کار مانند افزایش بار کاری به دلیل هجوم موارد مشکوک و تأیید‌شده کووید-19، انتظارات سخت در محل کار، پروتکل‌های مداوم به‌روز شده، عدم حمایت از سوی همکاران و سازمان مربوطه باشد. بخشی هم می‌تواند در ارتباط با کنترل عفونت مانند کاهش وسایل حفاظت شخصی، احساس نیاز به آموزش بیشتر، عدم اطمینان در مورد کنترل مؤثر بیماری و بخشی نیز در ارتباط با اقداماتی باشد که بایستی دولت‌ها در رابطه با کنترل و مقابله با این ویروس مانند محدود کردن مسافرت‌ها، ایزوله کردن بیماران در بیمارستان‌های ویژه و تعطیلی مدارس و مراکز خرید انجام دهند [9 ،8]. علاوه بر سلامت جسمی، کار کردن در این شرایط استرس‌زا نه تنها بر تمرکز، عملکرد شناختی و توانایی تصمیم‌گیری مراقبین بهداشتی تأثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند تأثیر طولانی‌مدت بر بهزیستی و سلامت روانی آن‌ها داشته باشد [10]. 
مطالعات قبلی شواهدی را در مورد ارتباط بین همه‌گیری‌های بیماری‌های عفونی، از جمله SARS ،‌MERS و آنفولانزای نوع A سال 2009 (H1N1) با مشکلات سلامت روان در مراقبین بهداشتی ارائه داده‌اند [13-11]. استرس بالای شغلی، انزوای اجتماعی، ترس، خستگی جسمی و روحی، تغییر سبک زندگی و غیبت از کار با وجود حس بالای مسئولیت‌پذیری، از جمله مواردی است که طی شیوع بیماری‌های عفونی گذشته در کارکنان بهداشتی گزارش شده است [16-14]. 
افراد در مواجهه با شرایط استرس‌زا از راهبردهای مقابله‌ای مختلفی استفاده می‌کنند. راهبردهای مقابله‌ای مؤثر می‌تواند تأثیر عوامل استرس‌زا را کاهش داده و از عوارض کوتاه‌مدت و طولانی‌مدت استرس جلوگیری کند [17]. مقابله را می‌توان به عنوان تلاش‌های شناختی و رفتاری برای مدیریت نیازهای درونی و بیرونی در موقعیت‌های استرس‌زا تعریف کرد [18]. راهبردهای مقابله‌ای به دو نوع اساسی مقابله سازگار و ناسازگار تقسیم‌بندی می‌شوند. مقابله‌های سازگار به طور کلی استراتژی‌های مبتنی بر حل مسئله هستند و با هدف تغییر، کاهش و رفع عوامل استرس‌زا انجام می‌شوند، در حالی ‌که مقابله‌های ناسازگار نوعاً به استراتژی‌های مبتنی بر هیجان اطلاق می‌شوند و مدیریت استرس از طریق تمرکز بر خود و کاهش هیجانات و احساسات ناخوشایند انجام می‌شوند [19]. مقابله‌های ناسازگار عمدتاً در مواقعی استفاده می‌شوند که افراد قدرت لازم را برای تغییر و مواجهه با موقعیت استرس‌زا ندارند [20]. نوع و میزان استرس و استراتژی‌های مقابله با آن در دوران شیوع کووید-19 بین مراقبین بهداشتی ممکن است در جوامع مختلف متفاوت باشد. 
داده‌های اپیدمیولوژیک در مورد مسائل بهداشت روان مربوط به کووید-19 می‌تواند در طراحی آزمایشات مؤثر و برنامه‌ریزی برای کاهش اثرات سوء این بیماری و همچنین آمادگی در مقابل شیوع عفونت‌های احتمالی و مشابه در آینده کمک‌کننده باشد. با وجود این، مطالعات اندکی در این خصوص در ایران انجام گرفته است. 
بنابراین این مطالعه برای اولین بار با هدف بررسی عوامل استرس‌زا و شناسایی عوامل مؤثر بر میزان استرس بر اساس متغیرهای جمعیت‌شناختی و راهبردهای مقابله‌ای در دوران شیوع بیماری کووید-19 به صورت موردی در کارکنان بیمارستان علامه بهلول شهر گناباد انجام شد. 

این مطالعه مقطعی در دوران موج اول شیوع بیماری کووید-19 در ایران، در فاصله زمانی اسفند 1398 تا فروردین 1399 روی کارکنان شاغل در بیمارستان علامه بهلول شهر گناباد واقع در خراسان رضوی انجام شد. حداقل حجم نمونه لازم با در نظر گرفتن ضریب اطمینان 95 درصد، توان آزمون 0/8 و با در نظر گرفتن اندازه اثر کوچک 0/2، 199 نفر تعیین شد که با 15 درصد ریزش احتمالی به 229 نفر افزایش یافت. معیارهای ورود به مطالعه شامل شاغل بودن در بیمارستان علامه بهلول گنابادی، تمایل به شرکت در مطالعه، عدم سابقه بستری اخیر در بیمارستان برای فرد شرکت‌کننده در مطالعه یا خانواده وی به علت بیماری حاد تنفسی و یا کووید-19 و همچنین عدم سابقه مرگ اخیر در خانواده فرد شرکت‌کننده به علت بیماری حاد تنفسی و یا کووید-19 بود. روش نمونه‌گیری به‌ صورت در دسترس انجام شد. به این صورت که به ‌منظور جمع‌آوری داده‌ها بعد از تهیه پرسش‌نامه برخط، لینک آن از طریق پیام کوتاه، واتس‌آپ و تلگرام برای کارکنان بیمارستان ارسال شد و از آن‌ها درخواست شد در صورت تمایل در مطالعه شرکت کنند. 
پرسش‌نامه پژوهش مشتمل بر سه بخش بود. بخش اول مربوط به ویژگی‌های فردی شامل جنسیت، سن، وضعیت تأهل، سابقه کار، سطح تحصیلات، شغل، سابقه ابتلا به بیماری‌های زمینه‌ای و مصرف دخانیات بود.در بخش دوم از یک پرسش‌نامه محقق‌ساخته به منظور سنجش عوامل استرس‌زای کارکنان مراقبت‌های بهداشتی در طول همه‌گیری بیماری کووید-19 استفاده شد. این پرسش‌نامه مشتمل بر 25 آیتم بود که در پنج حیطه عوامل درونی (پنج آیتم)، عوامل خانوادگی اجتماعی (شش آیتم)، عوامل مربوط به محل کار (هفت آیتم)، عوامل مربوط به کنترل عفونت (چهار آیتم) و عوامل مرتبط با اقدامات دولتی (سه آیتم) در یک طیف لیکرتی پنج امتیازی از «1‌=خیلی کم» تا «5‌=بسیار زیاد» طراحی شد. نمره استرس در هر حیطه از جمع سؤالات مربوط به آن و نمره کل نیز از جمع نمرات همه حیطه‌ها به دست آمد که بر اساس چارک‌های توزیع نمرات به هیچ، خفیف، متوسط و شدید تقسیم‌بندی شد. روایی محتوایی این بخش بر اساس نظر متخصصین تأیید شد. پایایی آن نیز با استفاده از آلفای کرونباخ بررسی شد که برای حیطه‌ها مقدار آن از 0/63 تا 0/88 متغیر بود و برای کل پرسش‌نامه نیز برابر با 0/87 به دست آمد. بخش سوم مربوط به بررسی راهبردهای مقابله‌ای در کارکنان بود که با استفاده از پرسش‌نامه استاندارد و فرم کوتاه راهبردهای مقابله‌ای‌ ارزیابی شد.
این پرسش‌نامه توسط کارور و همکاران [21] طراحی شده و مشتمل بر 28 آیتم در دو زیرمقیاس استراتژی‌های سازگار و ناسازگار است. استراتژی‌های سازگار شامل مقابله فعال، مقابله برنامه‌ریزی‌شده، استفاده از حمایت روانی، استفاده از حمایت ابزاری، بازنگری مثبت، پذیرش، راهبرد مذهبی و برخورد طنزگونه است و استراتژی‌های ناسازگار مشتمل بر برون‌ریزی، انکار، سوء مصرف مواد و دارو، رفتارهای عقب‌نشینی، نیاندیشیدن موقتی به مسئله و خودسرزنش‌گری است. آیتم‌ها بر اساس یک طیف لیکرت چهار امتیازی «1=‌هرگز»، «2=گاهی اوقات»، «3=‌اغلب اوقات» و «4=همیشه») نمره‌گذاری می‌شوند و نمرات هر زیرمقیاس از جمع نمرات آیتم‌های مربوط به آن به دست می‌آید. این پرسش‌نامه در ایران در مطالعات متعددی مورد استفاده قرار گرفته و روایی و پایایی آن در ایران بررسی و تأیید شده است. در این مطالعه نیز پایایی پرسش‌نامه با استفاده از آلفای کرونباخ ارزیابی شد که مقدار آن برای سبک‌های سازگار و ناسازگار به ترتیب 0/60 و 0/73 بود. 
تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 16 انجام شد. آمار توصیفی برای متغیرهای کمّی با استفاده از میانگین و انحراف معیار و برای متغیرهای کیفی با استفاده از فراوانی و درصد ارائه شد. به منظور بررسی ارتباط ویژگی‌های فردی با سبک‌های مقابله‌ای ابتدا از یک مدل رگرسیون خطی ساده استفاده شد و متغیرهایی که در حالت تک‌متغیره دارای P<0/2 بودند، وارد مدل رگرسیون خطی چندگانه شدند. پیش‌فرض‌های مدل رگرسیون خطی نیز شامل نرمال بودن متغیر پاسخ به ازای مقادیر مختلف متغیر مستقل با استفاده از آزمون نیکویی برازش کولموگروف اسمیرنف، همگنی واریانس با استفاده از نمودار مانده‌ها در مقابل مقادیر پیش‌بینی‌شده و استقلال مانده‌ها نیز با استفاده از نمودار مانده‌ها در مقابل ترتیب زمانی بررسی شد. بررسی میزان تأثیر سبک‌های مقابله‌ای بر سطح استرس نیز با تعدیل اثر سایر متغیرها از یک مدل رگرسیون ترتیبی استفاده شد. به این صورت که ابتدا معنا‌داری آن‌ها در تجزیه و تحلیل تک‌متغیره با استفاده از مدل رگرسیون ترتیبی ساده بررسی شد و در صورتی که دارای P<0/2 بودند، وارد مدل رگرسیون ترتیبی چندگانه شدند و سطح معناداری برای آن‌ها 0/05 در نظر گرفته شد.

داده‌های مربوط به 252 فرد جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل شد. ویژگی‌های افراد پژوهش در جدول شماره 1 آورده شده است. میانگین±انحراف معیار سنی افراد پژوهش 7/0±34/3بود. کمترین سن 22 و بیشترین آن 52 سال بود. میانگین سابقه کار نیز 6/7±‌8/7 بود که بین 1 تا 26 سال متغیر بود.  



میانگین±انحراف معیار نمره استرس در هریک از حیطه‌های عوامل درونی، عوامل خانوادگی اجتماعی، عوامل مربوط به محل کار، عوامل مربوط به کنترل عفونت و عوامل مرتبط با اقدامات دولتی به ترتیب 4/1±17/8، 4/3±20/5، 5/2±22/0، 3/3±13/7 و 1/6±13/5 بود. 
یافته‌های مطالعه نشان داد که در 187 نفر (74/2 درصد) در حیطه عوامل درونی، 175 نفر (69/4 درصد) در حیطه عوامل خانوادگی اجتماعی، 133 نفر (52/7 درصد در حیطه عوامل مربوط به کار و کنترل عفونت و 247 نفر (99/2 درصد) در حیطه اقدامات دولتی استرس متوسط تا شدید داشتند.
میانگین±انحراف معیار نمره کل استرس نیز 14/2±91/2 بود، به طوری که 156 نفر (61/9 درصد) دارای سطح استرس متوسط و 43 نفر (17/1 درصد) دارای استرس شدید بودند.  در میان عوامل استرس‌زای مختلف مربوط به شیوع بیماری کووید-19، بالاترین عوامل استرس مربوط به احساس خطر بالا به دلیل قرار گرفتن در معرض عفونت کووید-19 (69/5 درصد)، ترس از انتقال بیماری به اعضای خانواده (78/2 درصد)، افزایش بار کاری به دلیل همه‌گیری بیماری کووید-19 (63/1 درصد)، عدم احساس امنیت در کنترل عفونت با وجود استفاده از اقدامات احتیاطی استاندارد (61/1 درصد) و احساس نیاز به اقدامات دولتی شامل محدود کردن مسافرت‌ها (94/0 درصد)، ایزوله کردن بیماران در بیمارستان‌های ویژه (96/0 درصد) و تعطیلی مدارس و مراکز خرید (88/5 درصد) بود. 
نتایج مطالعه نشان داد که کارکنان بیمارستان در مقابله با استرس ناشی از بیماری کووید-19 از هر دو سبک مقابله‌ای سازگار و ناسازگار استفاده می‌کنند. میانگین نمره سبک‌های مقابله‌ای سازگار و ناسازگار به ترتیب 10/8±40/6 و 7/6±24/8 بود، به طوری که نمره سبک مقابله‌ای سازگار بر اساس چارک‌های توزیع نمرات برای 93 نفر (36/9 درصد) در سطح متوسط و برای 38 نفر (15/1 درصد) در سطح بالا بود و نمره سبک مقابله‌ای ناسازگار برای50 نفر (19/8 درصد) در سطح متوسط و ده نفر (4/0 درصد) در سطح بالا قرار داشت. 
پیش‌فرض نرمالیتی متغیر پاسخ در مدل رگرسیون خطی بر اساس آزمون کولموگروف اسمیرنف برای مانده‌ها تأیید شد (0/279=‌P و  0/992=Z). پیش‌فرض‌های همگنی واریانس و استقلال مانده‌ها نیز تأیید شد. 
نتایج مدل رگرسیون خطی چندگانه نشان داد که زنان بیشتر از مردان از هر دو سبک مقابله‌ای سازگار (0/001>‌P) و ناسازگار (0/049=‌P) استفاده می‌کردند. همچنین افراد دارای سطح تحصیلات بالاتر کمتر از روش‌های ناسازگار استفاده می‌کردند (0/05>‌P). افرادی که فعالیت ورزشی داشتند نیز بیشتر از روش‌های مقابله سازگار استفاده می‌کردند (0/046=‌P) (جدول شماره 2). 



در بررسی ارتباط بین سبک‌های مقابله‌ای سازگار و ناسازگار با میزان استرس ناشی از کووید-19 نتایج رگرسیون ترتیبی چندگانه نشان داد که شیوه مقابله ناسازگار ارتباط مثبت و معناداری با شدت استرس داشت، به طوری که به ازای هریک واحد افزایش در نمره مقابله ناسازگار، شانس تجربه سطوح بالاتر استرس 1/24 تا 1/45 برابر افزایش می‌یافت (0/001>P).
همچنین افرادی که شانس تجربه سطوح بالاتر استرس در کسانی که دارای فعالیت ورزشی بودند، بین 1/32 تا 3/84 برابر افرادی بود که فعالیت ورزشی نداشتند (0/003=‌P) (جدول شماره 3). 


 

مطالعه حاضر یک مطالعه توصیفی مقطعی بود که به منظور تعیین عوامل استرس‌زا و راهبردهای مقابله با آن در دوران شیوع بیماری کووید-19 در کارکنان بیمارستان علامه بهلول گنابادی انجام شد. بررسی مطالعه‌های گوناگون نشان می‌دهد که همه‌گیری بیماری‌های عفونی، از جمله سندرم حاد تنفسی شدید (SARS)، سندرم تنفسی خاورمیانه (MERS) و آنفولانزای جدید نوع A سال 2009 (A/H1N1) و همچنین کووید-19 با برخی از مشکلات روانی برای کارکنان مراقبت‌های بهداشتی همراه بوده است. 
مطالعه‌ای مشابه در طول همه‌گیری بیماری کووید-19 در ووهان چین نشان داد که 29/8 درصد از کارکنان بهداشتی از استرس رنج می‌بردند [10]. مطالعه دیگری که در زمان شیوع SARS در تایوان انجام شد، نشان داد که بیش از 70 درصد کارکنان بهداشتی متحمل اضطراب، نگرانی و افسردگی شده بودند [22]. 
در مطالعه‌ای در یونان، بیش از 50 درصد کارکنان مراقبت‌های بهداشتی سطوح نسبتاً بالایی از نگرانی را در طول پاندمی آنفولانزای H1N1 گزارش کردند [16]. یک مطالعه در عربستان نیز سطح بالایی از نگرانی را در 25 درصد کارکنان مراقبت‌های بهداشتی به دلیل شیوع بیماری MERS گزارش کرد [9]. 
نتایج مطالعه حاضر نیز نشان داد که بخش قابل‌توجهی از کارکنان بیمارستان (79 درصد) از استرس ناشی از بیماری کووید-19 رنج می‌برند، به طوری که 61/9 درصد از کارکنان میزان متوسطی از استرس و 17/1 درصد سطوح شدیدی از استرس را گزارش کردند. 
در میان عوامل استرس‌زای مختلف مربوط به شیوع بیماری کووید-19، بالاترین عوامل استرس مربوط به احساس خطر بالا به دلیل قرار گرفتن در معرض عفونت کووید-19، ترس از انتقال بیماری به اعضای خانواده، افزایش بار کاری به دلیل همه‌گیری بیماری کووید-19، عدم احساس امنیت در کنترل عفونت با وجود استفاده از اقدامات احتیاطی استاندارد و احساس نیاز به اقدامات دولتی شامل محدود کردن مسافرت‌ها، ایزوله کردن بیماران در بیمارستان‌های ویژه و تعطیلی مدارس و مراکز خرید بود.
نتایج این مطالعه نشان داد که زنان بیشتر از مردان از استراتژی‌های مقابله سازگار و ناسازگار استفاده می‌کردند که با نتایج مطالعه‌های پیشین سازگار بود. به طور کلی، زنان نسبت به مردان تمایل به گزارش نمرات بالاتری از سبک‌های مقابله‌ای صرف‌نظر از نوع آن دارند [23، 24]. 
همچنین افراد دارای سطح تحصیلات بالاتر کمتر از روش‌های ناسازگار استفاده می‌کردند. این یافته با یافته‌های مطالعه لیت و همکاران مطابقت داشت [25]. افراد دارای سطح تحصیلات بالاتر به طور معمول از سطح فکری بالاتر و طیف گسترده‌تری از راهکارهای مقابله‌ای برخوردارند که می‌تواند به مقابله بهتر و رفتارهای مبتنی بر بهزیستی کمک کند [27 ،26]. 
افرادی که فعالیت ورزشی داشتند نیز بیشتر از روش‌های مقابله سازگار استفاده می‌کردند که مشابه با نتیجه مطالعه کیم و همکاران بود [28]. افرادی که به فعالیت‌های ورزشی مبادرت می‌ورزند در مقابله با موقعیت‌های استرس‌زا احتمالاً دارای افکار مثبت و ذهن آرام‌تری هستند؛ بنابراین به ‌جای تلاش برای منحرف کردن فکر، سرزنش کردن، تخلیه و یا نادیده گرفتن مشکلات، بیشتر روی حل مشکل متمرکز می‌شوند [28، 29].
در مطالعه حاضر، شیوه مقابله ناسازگار ارتباط مثبت و معنا‌داری با شدت استرس داشت، به طوری که به ازای هریک واحد افزایش در نمره مقابله ناسازگار، شانس تجربه سطوح بالاتر استرس 1/23 تا 1/45 برابر افزایش می‌یافت. 
برخی مطالعات دیگر نیز نشان داده‌اند که مقابله‌های ناسازگار با پیامدهای منفی همچون افزایش استرس و اضطراب و پریشانی همراه است [30، 31]. همچنین در این مطالعه، افرادی که دارای فعالیت ورزشی بودند، از سطح استرس کمتری رنج می‌بردند.
مکانیسم دقیق تأثیر ورزش بر کاهش استرس دقیقاً مشخص نیست. مطالعات نشان می‌دهند که فعالیت فیزیکی با تغییر سطح هورمون‌ها، افزایش میزان انتقال‌دهنده‌های عصبی و افزایش سطح دوپامین و سروتونین در بدن می‌تواند بر خلق‌و‌خوها و رفتارهای افراد اثرگذار باشد [33 ،32]. 
در این مطالعه، محدودیت‌هایی نیز وجود داشت. اول اینکه طراحی این مطالعه به صورت مقطعی بود؛ بنابراین روابط آماری لزوماً، نشان‌دهنده رابطه علت و معلولی نیست. دوم به دلیل نبود پرسش‌نامه استاندارد در خصوص عوامل استرس‌زا در دوران شیوع کووید-19 از یک پرسش‌نامه محقق‌ساخته استفاده شد که در مقایسه با پرسش‌نامه‌های استاندارد می‌تواند از دقت کمتری برخوردار باشد. سوم اینکه پر کردن پرسش‌نامه‌ها به صورت خود‌گزارشی ممکن است منبع دیگری از سوگیری در این مطالعه باشد.

به طور کلی، یافته‌های این مطالعه نشان می‌دهد که سطح قابل‌توجهی از استرس بین کارکنان بیمارستان در دوران شیوع بیماری کووید-19 وجود دارد. کارکنان در مقابله با استرس ناشی از بیماری کووید-19 از هر دو سبک مقابله‌ای سازگار و ناسازگار استفاده می‌کردند. 

این مطالعه توسط واحد توسعه تحقیقات بالینی مرکز آموزشی، پژوهشی و درمانی علامه بهلول گنابادی، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی گناباد تصویب (کد طرح: A-10-1520-1) و در کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی گناباد (کد اخلاق: IR.GMU.REC.1398.191) تأیید شد.
در ابتدای پرسش‌نامه برخط، اطلاعات لازم در مورد مطالعه و اهداف آن برای افراد پژوهش ارائه شد و از آن‌ها درخواست شد در صورت تمایل در مطالعه شرکت کنند. همچنین پرسش‌نامه‌های برخط به ‌صورت ناشناس پر شد.

این پژوهش با حمایت مالی واحد توسعه تحقیقات بالینی مرکز آموزشی، پژوهشی و درمانی علامه بهلول گنابادی، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی گناباد انجام شد.

ارائه ایده پژوهشی: فاطمه محمدزاده؛ طراحی مطالعه: فاطمه محمدزاده، علی دلشاد نوقابی، جواد باذلی و حمیدرضا کریمی؛ جمع‌آوری داده‌ها: علی دلشاد نوقابی، حسین اعلمی؛ آنالیز داده‌ها: فاطمه محمدزاده؛ نوشتن نسخه اولیه مقاله: فاطمه محمدزاده؛ بازبینی اولیه مقاله و تأیید نسخه نهایی: فاطمه محمدزاده، علی دلشاد نوقابی، جواد باذلی، حمیدرضا کریمی و حسین اعلمی.

هیچ‌گونه تعارض منافع توسط نویسندگان بیان نشده است.

نویسندگان مقاله از معاونت تحقیقات و فناوری و واحد توسعه تحقیقات بالینی مرکز آموزشی، پژوهشی و درمانی علامه بهلول گنابادی، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی گناباد، پرسنل و مسئولین بیمارستان علامه بهلول گنابادی که در این مطالعه همکاری لازم داشتند، کمال قدردانی و تشکر را دارند.

References

1. World Health Organization. Novel coronavirus (2019-nCoV) situation report -1 [Internet]. 2020 [Updated 2020 January 21]. Available from: https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/situation-reports/20200121-sitrep-1-2019-ncov.pdf?sfvrsn=20a99c10_4
2. Liu CY, Yang YZ, Zhang XM, Xu X, Dou QL, Zhang WW. The prevalence and influencing factors for anxiety in medical workers fighting COVID-19 in China: A cross-sectional survey. Epidemiology and Infection. 2020; 148:E98. [DOI:10.2139/ssrn.3548781]
3. World Health Organization. Coronavirus disease (COVID-19) Pandemic [Internet]. 2020 [Updated 2020 June 19]. Available from:  https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019
4. Kooraki S, Hosseiny M, Myers L, Gholamrezanezhad A. Coronavirus (COVID-19) outbreak: what the department of radiology should know. Journal of the American college of radiology. 2020; 17(4):447-51. [DOI:10.1016/j.jacr.2020.02.008] [PMID] [PMCID]
5. Mahase E. Coronavirus covid-19 has killed more people than SARS and MERS combined, despite lower case fatality rate. BMJ (Clinical Research ed.). 2020; 368:m641. [DOI:10.1136/bmj.m641] [PMID]
6. Cai H, Tu B, Ma J, Chen L, Fu L, Jiang Y, et al. Psychological Impact and Coping Strategies of Frontline Medical Staff in Hunan Between January and March 2020 During the Outbreak of Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) in Hubei, China. Medical Science Monitor: International Medical Journal of Experimental and Clinical Research. 2020; 26:e924171-1. [DOI:10.12659/MSM.924171]
7. World Health Organization. Coronavirus disease 2019 (COVID-19) situation report-31 [Internet]. 2020 [Updated 2020 March 27]. https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/situation-reports/20200220-sitrep-31-covid-19.pdf?sfvrsn=dfd11d24_2
8. Pothiawala S. Psychological impact of the COVID-19 on health care workers in the emergency department. Advanced Journal of Emergency Medicine. 2020; 4(2S):e58. https://fem.tums.ac.ir/index.php/fem/article/view/397
9. Abolfotouh MA, AlQarni AA, Al-Ghamdi SM, Salam M, Al-Assiri MH, Balkhy HH. An assessment of the level of concern among hospital-based health-care workers regarding MERS outbreaks in Saudi Arabia. BMC infectious diseases. 2017; 17:4. [DOI:10.1186/s12879-016-2096-8] [PMID] [PMCID]
10. Zhu Z, Xu S, Wang H, Liu Z, Wu J, Li G, et al. COVID-19 in Wuhan: Immediate Psychological Impact on 5062 Health Workers. EClinicalMedicine. 2020; 24:100443. [DOI:10.1101/2020.02.20.20025338]
11. Bai Y, Lin CC, Lin CY, Chen JY, Chue CM, Chou P. Survey of stress reactions among health care workers involved with the SARS outbreak. Psychiatric Services. 2004; 55(9):1055-7. [DOI:10.1176/appi.ps.55.9.1055] [PMID]
12. Lee SM, Kang WS, Cho AR, Kim T, Park JK. Psychological impact of the 2015 MERS outbreak on hospital workers and quarantined hemodialysis patients. Comprehensive ppsychiatry. 2018; 87:123-7. [DOI:10.1016/j.comppsych.2018.10.003] [PMID] [PMCID]
13. Goulia P, Mantas C, Dimitroula D, Mantis D, Hyphantis T. General hospital staff worries, perceived sufficiency of information and associated psychological distress during the A/H1N1 influenza pandemic. BMC infectious diseases. 2010; 10:322. [DOI:10.1186/1471-2334-10-322] [PMID] [PMCID]
14. Maunder RG, Lancee WJ, Rourke S, Hunter JJ, Goldbloom D, Balderson K, et al. Factors associated with the psychological impact of severe acute respiratory syndrome on nurses and other hospital workers in Toronto. Psychosomatic Medicine. 2004; 66(6):938-42. [DOI:10.1097/01.psy.0000145673.84698.18] [PMID]
15. Nickell LA, Crighton EJ, Tracy CS, Al-Enazy H, Bolaji Y, Hanjrah S, et al. Psychosocial effects of SARS on hospital staff: Survey of a large tertiary care institution. CMAJ: Canadian Medical Association Journal = Journal de l'Association Medicale Canadienne. 2004; 170(5):793-8. [DOI:10.1503/cmaj.1031077] [PMID] [PMCID]
16. Goulia P, Mantas C, Dimitroula D, Mantis D, Hyphantis T. General hospital staff worries, perceived sufficiency of information and associated psychological distress during the A/H1N1 influenza pandemic. BMC Infectious Diseases. 2010; 10:322. [DOI:10.1186/1471-2334-10-322] [PMID] [PMCID]
17. Smith MM, Saklofske DH, Keefer KV, Tremblay PF. Coping strategies and psychological outcomes: The moderating effects of personal resiliency. The Journal of Psychology. 2016; 150(3):318-32. [DOI:10.1080/00223980.2015.1036828] [PMID]
18. Lazarus RS, Folkman S. Stress, appraisal, and coping. New York: Springer Publishing Company; 1984. https://books.google.com/books/about/Stress_Appraisal_and_Coping.html?id=FFBqAAAAMAAJ&source=kp_book_description
19. Folkman S, Moskowitz JT. Coping: Pitfalls and promise. Annual Review of Psychology. 2004; 55:745-74. [DOI:10.1146/annurev.psych.55.090902.141456] [PMID]
20. Grech LB, Kiropoulos LA, Kirby KM, Butler E, Paine M, Hester R. Target coping strategies for interventions aimed at maximizing psychosocial adjustment in people with multiple sclerosis. International Journal of MS care. 2018; 20(3):109-19. [DOI:10.7224/1537-2073.2016-008] [PMID] [PMCID]
21. Carver CS. You want to measure coping but your protocol’s too long: Consider the brief COPE. International Journal of Behavioral Medicine. 1997; 4:92. [DOI:10.1207/s15327558ijbm0401_6] [PMID]
22. Chong MY, Wang WC, Hsieh WC, Lee CY, Chiu NM, Yeh WC, et al. Psychological impact of severe acute respiratory syndrome on health workers in a tertiary hospital. The British Journal of Psychiatry. 2004; 185(2):127-33. [DOI:10.1192/bjp.185.2.127] [PMID]
23. Kaiseler M, Polman RC, Nicholls AR. Gender differences in appraisal and coping: An examination of the situational and dispositional hypothesis. International Journal of Sport Psychology. 2012; 43:1-14. https://eprints.qut.edu.au/106339/
24. Tamres LK, Janicki D, Helgeson VS. Sex differences in coping behavior: A meta-analytic review and an examination of relative coping. Personality and Social Psychology Review. 2002; 6(1):2-30. [DOI:10.1207/S15327957PSPR0601_1]
25. Leite FMC, Amorim MHC, Castro DSC, Vasconcellos EG, Primo CC. Coping strategies and the relationship with sociodemographic conditions of women with breast cancer. Acta Paulista de Enfermagem. 2012; 25(2):211-7. [DOI:10.1590/S0103-21002012000200009]
26. Nowak Z, Wańkowicz Z, Laudanski K. Denial defense mechanism in dialyzed patients. Medical Science Monitor: International Medical Journal of Experimental and Clinical Research. 2015; 21:1798-805. [DOI:10.12659/MSM.893331] [PMID] [PMCID]
27. Baharom N, Hassan MR, Ali N, Shah SA. Improvement of quality of life following 6 months of methadone maintenance therapy in Malaysia. Substance Abuse Treatment, Prevention, and Policy. 2012; 7:32. [DOI:10.1186/1747-597X-7-32] [PMID] [PMCID]
28. Kim JH, McKenzie LA. The impacts of physical exercise on stress coping and well-being in university students in the context of leisure. Health. 2014; 6:2570-80. [DOI:10.4236/health.2014.619296]
29. Azizi M. Effects of doing physical exercises on stress-coping strategies and the intensity of the stress experienced by university students in Zabol, Southeastern Iran. Procedia-Social and Behavioral Sciences. 2011; 30:372-5. [DOI:10.1016/j.sbspro.2011.10.073]
30. Penley JA, Tomaka J, Wiebe JS. The association of coping to physical and psychological health outcomes: A meta-analytic review. Journal of Behavioral Medicine. 2002; 25(6):551-603. [DOI:10.1023/A:1020641400589] [PMID]
31. Maunder RG, Lancee WJ, Balderson KE, Bennett JP, Borgundvaag B, Evans S, et al. Long-term psychological and occupational effects of providing hospital healthcare during SARS outbreak. Emerging Infectious Diseases. 2006; 12(12):1924-132. [DOI:10.3201/eid1212.060584] [PMID] [PMCID]
32. Esch T, Stefano GB. Endogenous reward mechanisms and their importance in stress reduction, exercise and the brain. Archives of Medical science. 2010; 6(3):447-55. [DOI:10.5114/aoms.2010.14269] [PMID] [PMCID]
33. Greenwood BN, Fleshner M. Exercise, stress resistance, and central serotonergic systems. Exercise and Sport Sciences Reviews. 2011; 39(3):140-9. [DOI:10.1097/JES.0b013e31821f7e45] [PMID] [PMCID]