logo
دوره 27، شماره 4 - ( پاییز 1400 )                   جلد 27 شماره 4 صفحات 517-502 | برگشت به فهرست نسخه ها


XML English Abstract Print


Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:

Dehbashi M, Fathi M, Attarzadeh Hosseini S R, Mosaferi Ziaaldini M. The Effect of Eight Weeks Endurance Training, Somatropin Injection, and Its Lipolytic Fragment (AOD9604) on Cytokeratin-18 and Liver Enzymes of Mice Induced Liver Damage Due to a High-Fat Diet. Intern Med Today 2021; 27 (4) :502-517
URL: http://imtj.gmu.ac.ir/article-1-3621-fa.html
دهباشی محسن، فتحی مهرداد، عطار زاده حسینی سید رضا، مسافری محمد. اثر هشت هفته تمرین استقامتی، تزریق سوماتروپین و قطعه لیپولیتیک آن بر سیتوکراتین-18 و آنزیم های کبد موش های سوری القاء شده به آسیب کبدی ناشی از رژیم غذایی پر چرب. طب داخلی روز. 1400; 27 (4) :502-517

URL: http://imtj.gmu.ac.ir/article-1-3621-fa.html


1- گروه فیزیولوژی ورزشی، دانشکده علوم ورزشی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.
2- گروه فیزیولوژی ورزشی، دانشکده علوم ورزشی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران. ، mfathei@um.ac.ir
متن کامل [PDF 5185 kb]   (889 دریافت)     |   چکیده (HTML)  (1770 مشاهده)
متن کامل:   (3826 مشاهده)
مقدمه
سالهاست که دانشمندان عرصه پزشکی در پی راهکار برای غلبه بر ناهنجاری های مرتبط با سلامت هستند. کم تحرکی همراه با رژیم غذایی پرچرب از مهم ترین محرک های توسعه چاقی و بیماری هایی همچون کبد چرب است. بیمای کبد چرب غیرالکلی، شایع ترین علت بیماری مزمن کبدی و نشانه اصلی پیوند کبد در کشورهای پیشرفته است. شیوع جهانی آن 25 درصد تخمین زده شده است [1 ,2]. NAFLD شامل دامنه وسیعی از آسیب های کبدی است که از استئاتوز ساده به استئاتوهپاتیت، فیبروز، سیروز و درنهایت سرطان سلول های کبدی پیشرفت می کند [3] این اختلال به علت رسوب و تجمع ذرات درشت چربی در داخل سیتوپلاسم هپاتوسیت ها به مقدار بیش از 5 الی 10 درصد وزن کبد ایجاد می شود و آسیب شدید هپاتوسیت ها را در طیف وسیعی نشان می دهد [4]. مقاومت به انسولین، بی تحرکی و اضافه وزن، افزایش تراوش اسیدهای چرب آزاد از منابع اگزوژنو آندوژن [5]، افزایش لیپوژنز مجدد و بی نظمی در بتااکسیداسیون [6]، همگی می توانند رسوب گیری چربی در کبد را افزایش دهند. در 90 درصد موارد نشانه عمومی در مورد بیماری کبد چرب، بالارفتن سطوح آمینوترانسفرازهای سرم است [7]. اخیراً ماکسیموس و همکاران نشان دادند، افزایشALT پلاسما عمدتاً به دلیل مقاومت به انسولین در بافت چربی و محتوای تری گلیسیرید کبد است. بهبود NAFLD می تواند در کاهش آنزیم های کبد مؤثر باشد [8]. همچنین مشخص شده است، رابطه مستقیم بین سیتوکراتین-18 و آنزیم های کبد برقرار است [9]. CK18  که از آن به عنوان یکی از دقیق ترین نشانگرهای سرمی در تشخیص بیماران مبتلا به کبد چرب یاد می شود، اصلی ترین رشته پروتئینی متوسط کبد است که در آسیب هپاتوسیت ها، مرگ سلولی و طی آپوپتوز بر اثر کاسپازها در جریان خون آزاد می شود [10]. این سیتوکراتین به وسیله کاسپازهای 3 و 6 در دو سایت (ای اس پی 238 و ای اس پی 396) طی آپوپتوز شکسته می‎شوند. قطعات  CK18شکسته شده پایدار، مقاوم به پروتئولیز و در پلاسما و سرم قابل اندازه گیری هستند [11]. 
 اثرات NAFLD در بیماران مبتلا، طیف وسیعی از مشکلات را برای فرد ایجاد می کند که می توان به اختلال در ترشح هورمون رشد اشاره کرد [12]. در یک مطالعه مقطعی، سطح GH پایین با شیوع NAFLD بالاتر همراه بود [13]. با این حال جی  اچ به عنوان یک پلی پپتید تک زنجیره ای با 191 آمینو اسید در مواجهه با کاهش چربی‎های احشایی عملکردی دوسویه دارد، زیرا هم زمان با تحریک لیپولیز، افزایش مقاومت به انسولین را بیشتر می‎کند [14].
مقاومت به انسولین یکی از مهم ترین اثرات پاتوفیزیولوژیکی اولیه در ایجاد این بیماری می باشد که با تجمع اکتوپیک چربی در کبد مرتبط بوده، باعث افزایش اسیدهای چرب موجود در این ارگان می شود [15]. در حال حاضر، بسیاری از محققین نقش مرکزی مقاومت انسولینی را به عنوان رویدادی برای تحریک تجمع اسید چرب در سلول های کبدی معرفی می کنند و آن را به عنوان مهم ترین اثر پاتوفیزیولوژیکی اولیه در ایجاد بیماری کبد چرب دانسته اند. مقاومت به انسولین، هجوم اسیدهای چرب در کبد را به نفع لیپوژنز و جلوگیری از لیپولیز چربی ها به شدت افزایش می دهد [16]. در اثری متفاوت، هورمون رشد مانع از تمایز آدیپوسیت شده، تری گلیسرید را کاهش می دهد و از طریق مسیر سیگنالینگ پروتئین جی لیپولیز را افزایش می دهد [17]. مشخص شده است 15 اسید آمینه انتهایی GH مسئول تحریک لیپولیز است که اولین بار محققان فعال در عرصه فارماکولوژی در دانشگاه موناش استرالیا موفق به فرآوری آن شدند.
AOD9604 یک قطعه پپتیدی -C-terminus hGH(Tyr-hGH177-19)  است. این پلی پپتید که با نام AOD9604(فرگمنت) عرضه شد، صرفاً اسیدهای آمینه 176 تا191 GH را شامل می شود [18]. نکته حائز اهمیت در مورد این پپتید، ادعای ‌عدم تحریک مقاومت به انسولین در اثر استعمال آن است که باعث شده است پاسخ لیپولیتیک آن بیشتر از هورمون رشد بوده و هیچ‌گونه آثار رشد و سنتز همچون هورمون رشد نداشته باشد [17]. 
فعالیت های بدنی، روش مناسبی برای بهبود وضعیت سلامتی و جلوگیری و درمان بیماری های مرتبط با چاقی است. قرقانی و همکاران تأثیر 8 هفته تمرین هوازی بر پاسخ گلوکز و آنزیم های کبدی موش های القا شده به NAFLD را مورد بررسی قرار دادند. نتایج آن ها بهبود پاسخ گلوکز و آنزیم های کبدی را نشان داد [19]. بر اساس مطالعات انجام شده، تمرین ورزشی باعث بهبود مقاومت به انسولین، افزایش حساسیت گیرنده ها به انسولین و به طور کلی مصرف بهتر گلوکز و اسیدهای چرب می شود که بهبود این عوامل از مسیرهای پاتوژنز اصلی ایجاد  NAFLDاست [20]. همچنین تمرینات ورزشی باعث بهبود پاسخ  GHمی شود [21]. این در حالی است که علی رغم اهمیت این هورمون، تحقیقات پیرامون اثر جی اچ در مواجه با ان  ای  اف  ال  دی بسیار محدود بوده و با توجه به دوگانگی های اثرات آن تا حد زیادی ناشناخته است. در این پژوهش با جداسازی قطعه لیپولیتیک هورمون رشد، برای اولین بار می توان، اثرات مقاومت به انسولین و لیپولیتیک این هورمون را به طور مجزا مورد بررسی قرار داده و تأثیر کلی دو پپتید را به همراه فعالیت ورزشی بر فاکتورهای وابسته به کبد چرب غیر الکلی مورد بررسی قرار داد. 
مواد و روش ها
پژوهش حاضر از نوع تحقیقات تجربی می باشد و جامعه آماری آن، موش های نر بالغ با نژاد سوری با میانگین وزن 20±3 گرم تشکیل می دادند که پس از 10 هفته قرار گرفتن تحت رژیم غذایی پرچرب و تأیید القاءکبد چرب، 28 سر از آن ها به صورت تصادفی به 4 گروه 4 عددی شامل گروه کنترل، تمرین، تمرین + فرگمنت، تمرین +هورمون رشد تقسیم شدند و همه گروه ها تا انتها تحت رژیم پر چرب قرار گرفتند (جدول شماره 1).


در طول این مدت، موش ها در شرایط کنترل شده، نور (12 ساعت روشنایی و 12 ساعت تاریکی)، دما (22±3 سانتیگراد) و رطوبت (حدود 45 درصد) نگهداری شدند. موش ها پس از تأیید اولیه آسیب توسط متخصص سونوگرافی و بررسی آنزیم های کبد وارد پژوهش شدند. نمونه های تحت فعالیت ورزشی، طبق جدول شماره 2، 5 جلسه در هفته برنامه تمرینی داشتند.


در پایان مطالعه، پس از 48 ساعت از آخرین جلسه تمرین توزین انجام شده، موش ها بیهوش شدند. سپس، قفسه سینه حیوان شکافته و برای اطمینان از کمترین آزار حیوان برای کشتار آن، نمونه های خون مستقیم از قلب حیوان گرفته شد. 
رژیم غذایی پرچرب
غذای پرچرب مورد استفاده شامل غذای پایه جوندگان که با افزودن 12درصد چربی حیوانی، 2 درصد کلسترول و 1 درصد اسید کولیک توسط محقق ساخته شد. این فرمول از نظر مقدار کالری و انرژی لازم برای القای کبد چرب مناسب می باشد [2223] (جدول شماره 1). 
تمرین استقامتی 
بر اساس جدول شماره 2، برنامه تمرین هوازی به مدت 8 هفته و با استفاده از دستگاه نوارگردان ویژه جوندگان ساخت کشور ایران انجام شد. ابتدا تسمه نوارگردان با متر اندازه گیری شد و سپس نقطه ای از آن به عنوان معیار مشخص شد. آنگاه مدت زمان سپری شده برای یک دور کامل تسمه نوارگردان در فرمول سرعت قرار داده شد. درنتیجه، با مانیتورینگ دستگاه مطابقت داده شد. در ابتدا، یک هفته آشنایی با محیط ورزشی در دستور کار قرارگرفت و موش ها هر روز10 تا 15 دقیقه با سرعت 10 متر بر دقیقه برای سازگاری فعالیت کردند. از ابتدای هفته دوم، برنامه تمرین استقامتی متناسب با تحقیقات صورت گرفته و جدول شماره 1 آغاز شد. در این مدت نمونه های گروه کنترل بدون هیچ گونه فعالیتی صرفاً با رژیم پرچرب نگهداری شدند [24].
پروتکل تزریق 
پروتکل تزریق شامل روزانه تزریق سوماتروپین یک میلی گرم به ازای هر کیلوگرم از وزن بدن حیوان و قطعه لیپولیتیک 250 پیکوگرم به ازای هر کیلو از وزن بدن موش ها در نظر گرفته شد که به صورت درون صفاقی تزریق شد [25]. نمونه حیوانی مشتقات ذکر شده برای مدل حیوانی در دسترس نبود.
جمع آوری نمونه های خونی و اندازه گیری
 به منظور اجتناب از تفسیر اشتباه داده ها، نمونه ها 48 ساعت بعد از آخرین جلسه تمرین و پس از ناشتایی شبانه با ترکیبی از داروی زایلازین و کتامین به صورت تزریق درون صفاقی بیهوش شدند. سپس، نمونه های خون مستقیم از قلب حیوان به میزان 1±1/2 سی سی گرفته شد. پس از 15 دقیقه سانتریفیوژ با دور 3000، سرم آن ها جدا و تا زمان اندازه گیری در دمای 80- فریز شد. سطوح آنزیم های  ALT، ASTو گلوکز با استفاده از کیت اندازه گیری و به وسیله روش کالریمتریک توسط دستگاه اتوآنالایزر اندازه گیری شد. برای اندازه گیری مقادیر انسولین و CK18 (کیت سنجش های بیولوژیکی به ترتیب و با حساسیت ng/ml 0/031 وng/ml 0/023) از روش الایزا استفاده شد. برای ارزیابی مقاومت به انسولین از روش مدل ارزیابی طبق فرمول زیر استفاده شد [26]. 


بررسی آماری
پس از جمع آوری و وارد کردن داده ها در محیط نرم افزار SPSS نسخه 26، برای محاسبه شاخص های گرایش مرکزی، پراکندگی از آمار توصیفی و برای کسب اطمینان از نرمال بودن توزیع نظری داده ها از آزمون آماری شاپیرو ویلک استفاده شد. همچنین تعیین تفاوت میانگین های بین گروهی با آزمون آماری تحلیل واریانس و آزمون تعقیبی توکی بررسی شد. آزمون فرضیه ها کمتر از 0/05 معنادار در نظر گرفته شد.
یافته ها 
تغییرات وزنی نمونه ها پس از القاء و مداخله در جدول شماره 3 ثبت شده است.


در مورد نتایج آماری پژوهش بر اساس جدول شماره 4، نتایج حاصل از مقایسه میانگین ها و آزمون توکی نشان داد، تغییرات بین گروهی شاخص HOMA از نظر آماری در مقایسه با گروه کنترل در دو گروه تمرین (00/P=0) و تمرین+فرگمنت (03/P=0) معنادار بود و کاهش داشت، اما تغییرات این فاکتور در گروه تمرین+هورمون رشد به نسبت گروه کنترل معنادار نبود (37/P=0).


همچنین تفاوت بین گروهی شاخص مقاومت به انسولین بین دو گروه تمرین+فرگمنت و تمرین+هورمون رشد معنادار بود (00/P=0)، اما تفاوت بین دو گروه تمرین و تمرین+فرگمنت (09/P=0) معنادار نبود.
نتایج این بررسی نشان داد، CK18 در مقایسه با گروه کنترل فقط در گروه تمرین کاهش معنادار داشت (00/P=0) و در دو گروه تمرین+فرگمنت (0/17) وتمرین+هورمون رشد (0/61) معنادار نبود. همچنین مقایسه بین گروهی مقادیر CK18 در گروه تمرین+هورمون رشد در مقایسه با دو گروه تمرین (00/P=0) و تمرین+فرگمنت (04/P=0) به طور معنادار بالاتر ثبت شد. تفاوت بین گروه تمرین و تمرین+فرگمنت معنادار نبود (0/28). 
 تغییراتAST در مقایسه بین گروهی و با مقایسه گروه کنترل در هیچ یک از گروه ها معنادار نبود (05/P>0). مقادیرALT در هر سه گروه تمرین (00/P=0)، تمرین+هورمون رشد (0/03=P)، تمرین+فرگمنت (00/P=0) نسبت به گروه کنترل، کاهش معنادار داشت. هرچند تفاوت بین گروه تمرین با تمرین+فرگمنت (0/89) و گروه تمرین باتمرین+هورمون رشد (0/99) و همچنین گروه تمرین+فرگمنت با تمرین+هورمون رشد (0/81) در سطح معناداری نبود. 
بحث 
نشانه های کمبود هورمون رشد در بزرگسالان، کاهش توده عضلانی، افزایش چربی احشایی، مشخصات غیرطبیعی چربی و مقاومت به انسولین است. اختلالات عملکردی کبد با چربی خون و NAFLD اغلب در افرادی قابل مشاهده است که با سندروم متابولیک همراه است [12]. تعدادی از مطالعات انسانی نشان داده است، تجویز جی اچ و مشتقات آن در بزرگسالان ممکن است چربی احشایی را کاهش دهد و اختلال قلبی متابولیکی را بهبود بخشد [27]. برخی از مطالعات، نگرانی در مورد افزایش مقاومت به انسولین و اختلال در گلوکز ناشتا در طول درمان GH، به ویژه در بیماران مبتلا به چاقی و بیماران مسن را ایجاد کرده است [28]. مقاومت به انسولین و چاقی، دو عنصر مهم در پاتوژنز NAFLD هستند که هر دو جریان اسیدهای چرب آزاد از چربی زیر پوستی و چربی احشایی به کبد را افزایش داده و سنتز درون کبدی چربی ها را بالا می برند. یکی از نتایج تحقیق حاضر، کاهش مقادیر HOMA-IR در دو گروه تمرین و تمرین+فرگمنت بود که با تحقیقات چانگ و همکاران و لامبرت و همکاران [29] همسو بود. در مطالعه چانگ که بر روی موش های نر نژاد C57BL6 انجام شد، تأثیر 12 هفته تمرین ورزشی مورد سنجش قرار گرفت. در این پژوهش، موش ها به دو گروه کنترل و رژیم غذایی پرچرب تقسیم شدند. هر هفته 5 جلسه تمرین استقامتی انجام دادند. نتایج آن ها نشان داد، تمرین ورزشی باعث کاهش حساسیت به انسولین و افزایش عملکرد سلول های بتای پانکراس شد [30]. 
افزایش نقص در متابولیسم گلوکز و مقاومت به انسولین به عنوان یکی از اساسی ترین پیش زمینه های ایجاد کبد چرب غیرالکلی با پیشرفت بیماری و ایجاد فیبروز در ارتباط است. اصلاح این شرایط بخشی مهم در درمان  NAFLDاست [31]. به طور کلی، مسیر پیام رسانی انسولین در دو مسیر اصلی متابولیک و غیرمتابولیک قابل بررسی است. در مسیر غیرمتابولیک، واسطه هایی فعال شده که درنهایت وارد هسته می شوند و باعث رونویسی بعضی از ژن ها می شوند. از یک طرف، مسیر متابولیک باعث فعال شدن مسیر ذخیره های مثل لیپوژنز و گلیکوژنز شده و از طرف دیگر، باعث قرارگیری ناقل غشایی گلوکز در غشا می شود. بدین ترتیب، باعث ورود گلوکز به سلول های هدف انسولین و ذخیره شدن در سلول می شود [32]. فعالیت ورزشی موجب افزایش عملکرد انسولین از طریق کاهش تجمع تری گلیسرید درون سلولی و افزایش اکسیداسیون اسیدهای چرب می شود [33]. مکانیزم های دیگری نیز می توانند سبب افزایش عمل انسولین بعد از انجام تمرینات هوازی شوند که عبارت اند از افزایش پیام رسانی پیش گیرنده های انسولین، افزایش پروتئین انتقال دهنده گلوکز Glut4، افزایش فعالیت گلیکوژن سنتتاز و هگزوکیناز، کاهش رهایی و افزایش پاک شدن اسیدهای چرب آزاد، افزایش رهایی گلوکز از خون به عضله به علت افزایش مویرگ های عضله و تغییرات در ترکیب عضله برای افزایش برداشت گلوکز [20].
 در مورد نتایج کسب شده در گروه تمرین فرگمنت، هیچ تحقیقی که تأثیر فرگمنت بر مقاومت به انسولین را با و بدون تمرین ورزشی سنجیده باشد، یافت نشد. کاهش مقاومت به انسولین در این گروه را می توان به اثرات تمرین نسبت داد، زیرا در شرایطی که اثر لیپولیتیک فرگمنت چند برابر GH تخمین زده شده، میزان اسید چرب آزاد ناشی از لیپولیز این قطعه پپتیدی بیشتر است. فرگمنت رونویسی Beta-3 adrenergic receptors را در جوندگان افزایش می دهد که سبب افزایش متابولیسم چربی می شود [25]. همچنین لیپولیز را از طریق فعال سازی لیپاز حساس به هورمون در بافت چربی احشایی تحریک می کند که منجر به حرکت اسید چرب آزاد به گردش خون می شود. افزایش اسیدهای چرب پلاسما با روش های مختلف ممکن است بر مسیر انتقال پیام انسولین تأثیر داشته باشد و سبب اختلال در عملکرد مولکول های موثر در انتقال پیام انسولین شود [28]. از این رو، یکی از ابهاماتی که در این پژوهش به آن پاسخ داده شد، عدم گسترش مقاومت به انسولین ناشی از تزریق فرگمنت بود، در حالی که شاخص هما-آی آر در گروه تمرین+هورمون رشد به طور معناداری از دو گروه تمرین و فرگمنت بالاتر بود. این نتیجه با یافته های هلی و همکاران همسو و با ماتسوموتو و همکاران در تضاد بود. هلی در یک تحقیق دوسوکور تأثیر تزریق دُزهای بالای سوماتروپین را در 11 ورزشکار مرد زبده استقامتی با 4 جلسه تمرین استقامتی هفتگی مورد سنجش قرار داد. گروه ها در دو دسته کنترل و مداخله تقسیم شدند. تزریق روزانه سوماتروپین در گروه مداخله 0/067 میلی گرم بر کیلوگرم وزن بدن انجام شد. مطابق گزارش آن ها، پس از هفته اول و چهارم سطوح انسولین ناشتایی و هما-آی آر افزایش معنادار داشت [34]. مطالعه ماتسوموتو بر وضعیت بیماران در حال درمان کبد چرب با نقص ترشح جی اچ نشان می دهد، پس از 24 ماه تزریق هورمون رشد، تغییرات شاخص هما-آی آر علی رغم افزایش نسبی معنادار نبود و فاکتورهای کبدی وابسته به NAFLD کاهش یافت. در توجیه این تفاوت ها می توان گفت، در تحقیق ما و هلی، جامعه مورد استفاده در حال انجام فعالیت ورزشی بوده و احتمالاً تزریق مازاد پپتید سوماتروپین باعث ایجاد این نتایج شده است، زیرا طبق گزارشات، تمرین ورزشی خود به تنهایی محرک  GHمی باشد [21] و تزریق این هورمون می تواند آثار مضاعف ایجاد کند، در حالی که جامعه مورد استفاده در تحقیق دوم دارای نقص ترشح در هورمون رشد بود و جبران اگزوژن آن تأثیرات القاء این هورمون بر شاخص HOMA-IR را تغییر نداده است. این فاکتور در گروه تمرین+هورمون رشد نسبت به گروه کنترل افزایش نیافت، اما علی رغم انجام تمرین ورزشی در این گروه، HOMA-IR تغییر مثبت از خود نشان نداد. در توجیه این نتیجه می توان گفت، هورمون رشد تولید گلوکز را از طریق گلوکونئوژنز و گلیکوژنولیز از کبد و کلیه افزایش می دهد. این در حالی است که هم زمان میزان حامل گلوکز Glut1 و Glut4 را در غشاء پلاسمای سلول های چربی سرکوب می کند. از این رو، برخلاف تمرینات ورزشی، جی اچ دارای اثرات دیابتوژنیک می باشد [35 ،28]. 
کاهش مقادیر CK18 در گروه تمرین، همسو با تحقیقات تاکاهاشی و همکاران و فیلی و همکاران از دیگر نتایج این تحقیق بود. در تحقیق تاکاهشی 50 بیمار مبتلا به NAFLD برای یک دوره آزمایشی 12 هفته ای در قالب 2 گروه تمرین مقاومتی و کنترل تقسیم شدند. در طول مطالعه، گروه تمرین هفته ای 3 بار در روزهای غیرمتوالی مبادرت به انجام فعالیت کردند. نتایج آن ها نشان داد، سطح سرمی قطعات CK18 و FGF21 در اثر تمرین ورزشی در این افراد کاهش یافت [36]. در تحقیق فیلی، اثر 7 روز تمرین دویدن بر CK18 در 13 فرد دارای اضافه وزن مبتلا به NAFLD مورد ارزیابی قرار گرفت. آن ها بیان کردند که 60 دقیقه تمرین هوازی کوتاه مدت در محدوده80 درصد حداکثر ضربان قلب بیشینه CK18 را کاهش می دهد [36]. این نتیجه نشان داده است که شاخص های آپوپتوز هپاتوسیت در اثر تمرینات ورزشی از طریق فعالیت آنتی اکسیدانی آن و افزایش حساسیت به انسولین کاهش می یابد. بنابراین تمرین ورزشی یک محرک ضد آپوپتوزی را ایجاد می کند که منجر به کاهش قطعات CK18 می شود. این امر می تواند توسط کاهش در مسیر پیام دهی FAS1 تعدیل شده باشد، FAS به عنوان یک پروتئین گلیکوزیله که در کبد سنتز می شود، توسط اتصال لیگاند اف  اِی  اس فعال شده و منجر به مرگ سلول های کبدی (آپوپتوز) می شود و میزان FAS در بیماران مبتلا به کبد چرب افزایش می یابد [3]. تغییرات بین گروهی CK18 درگروه تمرین+هورمون رشد از دو گروه تمرین و تمرین+فرگمنت بالاتر بود. تحقیقی که اثر تمرین و تزریق GHبر CK18 را بررسی کرده باشد، یافت نشد. می توان با استناد به رابطه آپوپتوزیس و مقاومت به انسولین، این اثر را یکی از دلایل بالاتر بودن CK18 در این گروه دانست.
در مورد آنزیم های کبدی، کاهش ALT در گروه های مداخله نسبت به گروه کنترل مشاهده شد، در حالی که تغییرات اِی  اس  تی معنادار نبود. نتایج ما با برخی تحقیقات از جمله تاکاهاشی و همکاران و فرزانگی و همکاران در مورد  ALTهمسو بود. در مطالعه تاکاهشی تأثیر دو تمرین هوازی و مقاومتی در 103 بیمار دارای NAFLD به مدت 22 هفته مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج آن ها نشان داد، آنزیم ALT و سطوح تری گلیسیرید در گروه تمرین هوازی نسبت به گروه کنترل کاهش دارد، در حالی که این تغییرات در گروه تمرین مقاومتی معنادار نبود [37]. کاهش معنادار آنزیم ALT در اثر تمرین ورزشی را می توان به افزایش اکسیداسیون کبدی، کاهش فعالیت و مهار آنزیم های لیپوژنیک، افزایش حساسیت به انسولین بافتی و کبدی و درنتیجه کاهش چربی کبد نسبت داد [38]. همچنین فعالیت ورزشی از کبد در مقابل استرس اکسیداتیو و استرس رتیکولوم آندوپلاسمی محافظت می کند [39] و اتوفاژی را بهبود می بخشد [40] که همگی مکانیسم های نماینده آسیب کبدی سلول در NAFLD هستند. با این حال، نتایج  ALTبین سه گروه تمرین، تمرین+فرگمنت، تمرین+هورمون رشد معنادار نبود که به نظر می رسد در هر 3 گروه اثرات مثبت تمرین بر سایر متغیرهای مستقل غالب است. 
 علی رغم کاهش نسبی در دو گروه تمرین و تمرین+فرگمنت، تغییرات معنادار نبود، نتایج ما در مورد اِی اس تی با تحقیقات فرزانگی و همکاران [41] و هوبر و همکاران [42] در مغایرت بود. در توجیه این نتیجه می توان به تفاوت های مداخله در تحقیقات ما با سایر تحقیقات ناهمخوان اشاره کرد. از طرفی، انتشار ای اس تی از اندام هایی چون قلب و عضله باعث می شود اِی ال تی اختصاصی تر از اِی اس تی برای کبد در نظر گرفته شود. بنابراین عواملی چون تفاوت در رژیم غذایی نمونه ها، تأثیر تمرینات ورزشی و همچنین اثرات القاء کبد چرب به همراه تزریق پپتیدها ممکن است بر سایر اندام های آزادکننده این آنزیم مؤثر باشد که نیاز به بررسی مجزا دارد. 
نتیجه گیری
 نتایج این تحقیق بیانگر این است که تمرین ورزشی، پاسخ بزرگتری در بهبود نشانگرهای ان  ای  اف  ال  دی نسبت به دو پپتید جی اچ و فرگمنت ایجاد کرده است. چه بسا، استعمال هورمون رشد بتواند پیامدهای منفی بر برخی شاخص های این ناهنجاری داشته باشد، پاسخی که در قطعه لیپولیتیک آن مشاهده نشد. احتمالاً نقش مقاومت به انسولین در آپوپتوز بیش از احیای مسیرهای اکسیداسیون چربی کبدی است و فرگمنت علی رغم بیشترین کاهش در آنزیم های کبدی و عدم ایجاد مقاومت به انسولین، تأثیر مثبت بیشتری از تمرین ایجاد نکرد. با توجه به اینکه مطالعات غیر کلینیکی متعدد، هیچ گونه شواهدی از نگرانی های ژنوتوکسیک یا سم شناسی در مورد ایمنی AOD9604 نشان نداده اند [43 ،35]، ممکن است AOD9604 اثرات بیولوژیکی مثبتی در انسان داشته باشد که برای اثبات قطعی به تحقیقات بیشتری نیاز است.
محدودیت های پژوهش 
در دسترس نبودن نمونه حیوانی هورمون رشد و قطعه لیپولیتک آن و استفاده از مشتقات انسانی برای مدل حیوانی از محدودیت های این تحقیق است و تحقیقات بسیار محدود پیرامونAOD9604 از دیگر محدودیت های این پژوهش است. 
پیشنهاد برای آیندگان 
با توجه به اهمیت موضوع و نتایج حاصل از این تحقیق، بررسی اثرات AOD9604 به همراه تمرین های مختلف ورزشی بر فاکتورهای مرتبط با پروفایل چربی (آدیپوکاین ها، هورمون ها) می تواند مفید واقع شود.

ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش

کلیه اصول اخلاقی بیانیه هلسینیکی رعایت شده و پژوهش در دانشگاه فردوسی مشهد با شناسه اخلاق IR.UM.REC.1399.070 مصوب شده است. 

حامی مالی
این مقاله محصول پایان دوره دکتری تخصصی نویسنده درباره موش های سوری القاء شده به کبد چرب بوده و مصوب کمیته تحقیقات دانشجویی دانشکده علوم ورزشی دانشگاه فردوسی مشهد می باشد و بدون دریافت کمک مالی انجام شده است.

مشارکت نویسندگان
ایده اصلی: محسن دهباشی، دکتر مهرداد فتحی، نگارش مقاله: محسن دهباشی، تأیید نهایی مقاله و آنالیز داده ها: دکتر مهرداد فتحی، پروفسور سید رضا عطارزاده حسینی، دکتر محمد مسافری ضیاءالدین.

تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.

تشکر و قدردانی
از کلیه عزیزانی که ما را در انجام این پروژه یاری نمودند، تقدیر و تشکر می کنیم.

References
1.Iqbal U, Perumpail BJ, Akhtar D, Kim D, Ahmed A. The epidemiology, risk profiling and diagnostic challenges of nonalcoholic fatty liver disease. Medicines. 2019; 6(1):41. [DOI:10.3390/medicines6010041] [PMID] [PMCID]
2.Hunter GR, Brock DW, Byrne NM, Chandler-Laney PC, Del Corral P, Gower BA. Exercise training prevents regain of visceral fat for 1 year following weight loss. Obesity. 2010; 18(4):690-5. [DOI:10.1038/oby.2009.316] [PMID] [PMCID]
3.Rajabi S, Askari R, Haghighi A, Razaviyanzadeh N. [Effect of resistance-interval training with two different intensities on cytokeratin18 and some functional parameters in women with fatty liver (Persian)]. The Iranian Journal of Obstetrics, Gynecology and Infertility. 2020; 23(3):68-81. [DOI:10.22038/ijogi.2020.15999] https://ijogi.mums.ac.ir/article_15999.html?lang=en
4.Angulo P. Nonalcoholic fatty liver disease. New England Journal of Medicine. 2002; 346(16):1221-31. [DOI:10.1056/NEJMra011775] [PMID]
5.Marchesini G, Brizi M, Bianchi G, Tomassetti S, Bugianesi E, Lenzi M, et al. Nonalcoholic fatty liver disease: A feature of the metabolic syndrome. Diabetes. 2001; 50(8):1844-50. [DOI:10.2337/diabetes.50.8.1844] [PMID]
6.Reddy JK, Rao MS. Lipid metabolism and liver inflammation. II. Fatty liver disease and fatty acid oxidation. American Journal of Physiology-Gastrointestinal and Liver Physiology. 2006; 290(5):G852-8. [DOI:10.1152/ajpgi.00521.2005] [PMID]
7.Goessling W, Friedman LS. Increased liver chemistry in an asymptomatic patient. Clinical Gastroenterology and Hepatology. 2005; 3(9):852-8. [DOI:10.1016/s1542-3565(05)00416-7] [PMID]
8.Bril F, Sninsky JJ, Baca AM, Superko HR, Portillo Sanchez P, Biernacki D, et al. Hepatic steatosis and Insulin resistance, but not steatohepatitis, promote atherogenic dyslipidemia in NAFLD. The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism. 2016; 101(2):644-52. [DOI:10.1210/jc.2015-3111] [PMID]
9.Teimouri N, Nayeri H. Serum cytokeratin-18 fragment levels, paraoxonase activity and lipid profile of non-alcoholic fatty liver in iran. Iranian Journal of Diabetes and Metabolism. 2016; 15(3):183-91. http://ijdld.tums.ac.ir/article-1-5382-en.html
10.Festi D, Schiumerini R, Marzi L, Di Biase AR, Mandolesi D, Montrone L, et al. Review article: The diagnosis of non-alcoholic fatty liver disease - availability and accuracy of non-invasive methods. Alimentary Pharmacology & Therapeutics. 2013; 37(4):392-400. [DOI:10.1111/apt.12186] [PMID]
11.Feldstein AE, Wieckowska A, Lopez AR, Liu YC, Zein NN, McCullough AJ. Cytokeratin-18 fragment levels as noninvasive biomarkers for nonalcoholic steatohepatitis: A multicenter validation study. Hepatology. 2009; 50(4):1072-8. [DOI:10.1002/hep.23050] [PMID] [PMCID]
12.Takahashi Y, Iida K, Takahashi K, Yoshioka S, Fukuoka H, Takeno R, et al. Growth hormone reverses nonalcoholic steatohepatitis in a patient with adult growth hormone deficiency. Gastroenterology. 2007; 132(3):938-43. [DOI:10.1053/j.gastro.2006.12.024] [PMID]
13.Rufinatscha K, Ress C, Folie S, Haas S, Salzmann K, Moser P, et al. Metabolic effects of reduced growth hormone action in fatty liver disease. Hepatology International. 2018; 12(5):474-81. [DOI:10.1007/s12072-018-9893-7] [PMID] [PMCID]
14.Randle PJ, Garland PB, Hales CN, Newsholme EA. The glucose fatty-acid cycle. Its role in insulin sensitivity and the metabolic disturbances of diabetes mellitus. The Lancet. 1963; 1(7285):785-9. [DOI:10.1016/s0140-6736(63)91500-9] [PMID]
15.Tailleux A, Wouters K, Staels B. Roles of PPARs in NAFLD: Potential therapeutic targets. Biochimica et Biophysica Acta (BBA)-Molecular and Cell Biology of Lipids. 2012; 1821(5):809-18. [DOI:10.1016/j.bbalip.2011.10.016] [PMID]
16.Moosavi-Sohroforouzani A, Ganbarzadeh M.[ Reviewing the physiological effects of aerobic and resistance training on insulin resistance and some biomarkers in non-alcoholic fatty liver disease (Persian)]. Kaums Journal. 2016; 20(3):282-96. http://feyz.kaums.ac.ir/article-1-3091-en.html
17.Ng FM, Sun J, Sharma L, Libinaka R, Jiang WJ, Gianello R. Metabolic studies of a synthetic lipolytic domain (AOD9604) of human growth hormone. Hormone Research in Paediatrics. 2000; 53(6):274-8. [DOI:10.1159/000053183] [PMID]
18.Stier H, Vos E, Kenley D. Safety and tolerability of the hexadecapeptide AOD9604 in humans. Journal of Endocrinology and Metabolism. 2013; 3(1-2):7-15. [DOI:10.4021/jem157w] https://www.jofem.org/index.php/jofem/article/view/157
19.Ghareghani P, Shanaki M, Ahmadi S, Khoshdel AR, Rezvan N, Meshkani R, et al. [Aerobic endurance training improves nonalcoholic fatty liver disease (NAFLD) features via miR-33 dependent autophagy induction in high fat diet fed mice (Persian)]. Obesity Research & Clinical Practice. 2018; 12(Suppl 2):80-9. [DOI:10.1016/j.orcp.2017.01.004] [PMID]
20.Grace A, Chan E, Giallauria F, Graham PL, Smart NA. Clinical outcomes and glycaemic responses to different aerobic exercise training intensities in type II diabetes: A systematic review and meta-analysis. Cardiovascular Diabetology. 2017; 16(1):37. [DOI:10.1186/s12933-017-0518-6] [PMID] [PMCID]
21.Fock KM, Khoo J. Diet and exercise in management of obesity and overweight. Journal of Gastroenterology and Hepatology. 2013; 28(Suppl 4):59-63. [DOI:10.1111/jgh.12407] [PMID]
22.Tu LN, Showalter MR, Cajka T, Fan S, Pillai VV, Fiehn O, et al. Metabolomic characteristics of cholesterol-induced non-obese nonalcoholic fatty liver disease in mice. Scientific Reports. 2017; 7(1):6120. [DOI:10.1038/s41598-017-05040-6] [PMID] [PMCID]
23.Efati M, Khorrami M, Zarei Mahmmodabadi A, Raouf Sarshoori J.[ Induction of an animal model of non-alcoholic fatty liver disease using a formulated high-fat diet (Persian)]. Journal of Babol University of Medical Sciences. 2016; 18(11):57-62. http://jbums.org/article-1-6134-en.html [DOI:10.22088/jbums.18.11.57]
24.Mohebbi H, Rohani H, Hassan-nia S, Pirooznia N. [The effect of obesity and endurance training-induced weight loss on UCP3 mRNA expression in C57BL/6 MICE (Persian)]. Iranian Journal of Endocrinology and Metabolism. 2013; 15(3):311-21. http://ijem.sbmu.ac.ir/article-1-1502-en.html
25.Heffernan M, Summers RJ, Thorburn A, Ogru E, Gianello R, Jiang WJ, et al. The effects of human GH and its lipolytic fragment (AOD9604) on lipid metabolism following chronic treatment in obese mice and beta(3)-AR knock-out mice. Endocrinology. 2001; 142(12):5182-9. [DOI:10.1210/endo.142.12.8522] [PMID]
26.Van Dijk TH, Laskewitz AJ, Grefhorst A, Boer TS, Bloks VW, Kuipers F, et al. A novel approach to monitor glucose metabolism using stable isotopically labelled glucose in longitudinal studies in mice. Laboratory Animals. 2013; 47(2):79-88. [DOI:10.1177/0023677212473714] [PMID]
27.Cao JM, Ong H, Chen C. Effects of ghrelin and synthetic GH secretagogues on the cardiovascular system. Trends in Endocrinology & Metabolism. 2006; 17(1):13-8. [DOI:10.1016/j.tem.2005.11.004]
28.Kim SH, Park MJ. Effects of growth hormone on glucose metabolism and insulin resistance in human. Annals of Pediatric Endocrinology & Metabolism. 2017; 22(3):145-52. [DOI:10.6065/apem.2017.22.3.145] [PMID] [PMCID]
29.Lambert K, Hokayem M, Thomas C, Fabre O, Cassan C, Bourret A, et al. Combination of nutritional polyphenols supplementation with exercise training counteracts insulin resistance and improves endurance in high-fat diet-induced obese rats. Scientific Reports. 2018; 8(1):2885. [DOI:10.1038/s41598-018-21287-z] [PMID] [PMCID]
30.Chang GR, Hou PH, Chen WK, Lin CT, Tsai HP, Mao FC. Exercise affects blood glucose levels and tissue chromium distribution in high-fat diet-fed C57BL6 mice. Molecules. 2020; 25(7):1658. [DOI:10.3390/molecules25071658] [PMID] [PMCID]
31.Amanat S, Eftekhari M, Bagheri Lankarani K, Fararouei M.[ Effect of genistein supplementation on insulin sensitivity, insulin resistance, and beta cells function index in patients with non-alcoholic fatty liver disease: A randomized, controlled trial (Persian)]. Iranian Journal of Nutrition Sciences & Food Technology. 2018; 13(1):1-10. http://nsft.sbmu.ac.ir/article-1-2402-en.html
32.Fujimoto WY. The importance of insulin resistance in the pathogenesis of type 2 diabetes mellitus. The American Journal of Medicine. 2000; 108(Suppl 6A):9S-14S. [DOI:10.1016/s0002-9343(00)00337-5] [PMID]
33.Baharloo S, Taghiyan F, Hedayati M. [Effect of aerobic exercise on glucose, insulin and insulin resistance in subclinical hypothyroidism overweight-obese women (Persian)]. Razi Journal of Medical Sciences. 2014; 21(125):75-84. http://rjms.iums.ac.ir/article-1-3416-en.html
34.Healy ML, Gibney J, Russell-Jones DL, Pentecost C, Croos P, Sönksen PH, et al. High dose growth hormone exerts an anabolic effect at rest and during exercise in endurance-trained athletes. The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism. 2003; 88(11):5221-6. [DOI:10.1210/jc.2002-021872] [PMID]
35.Cox HD, Smeal SJ, Hughes CM, Cox JE, Eichner D. Detection and in vitro metabolism of AOD9604. Drug Testing and Analysis. 2015; 7(1):31-8. [DOI:10.1002/dta.1715] [PMID]
36.Fealy CE, Haus JM, Solomon TP, Pagadala M, Flask CA, McCullough AJ, et al. Short-term exercise reduces markers of hepatocyte apoptosis in nonalcoholic fatty liver disease. Journal of Applied Physiology (1985). 2012; 113(1):1-6. [DOI:10.1152/japplphysiol.00127.2012] [PMID] [PMCID]
37.Takahashi A, Imaizumi H, Hayashi M, Okai K, Abe K, Usami K, et al. Simple resistance exercise for 24 weeks decreases alanine aminotransferase levels in patients with non-alcoholic fatty liver disease. Sports Medicine International Open. 2017; 1(1):E2-E7. [DOI:10.1055/s-0042-117875] [PMID] [PMCID]
38.Dyson JK, Anstee QM, McPherson S. Non-alcoholic fatty liver disease: A practical approach to diagnosis and staging. Frontline Gastroenterology. 2014; 5(3):211-18. [DOI:10.1136/flgastro-2013-100403] [PMID] [PMCID]
39.da Luz G, Frederico MJ, da Silva S, Vitto MF, Cesconetto PA, de Pinho RA, et al. Endurance exercise training ameliorates insulin resistance and reticulum stress in adipose and hepatic tissue in obese rats. European Journal of Applied Physiology. 2011; 111(9):2015-23. [DOI:10.1007/s00421-010-1802-2] [PMID]
40.Rosa-Caldwell ME, Lee DE, Brown JL, Brown LA, Perry RA JR, Greene ES, et al. Moderate physical activity promotes basal hepatic autophagy in diet-induced obese mice. Applied Physiology, Nutrition, and Metabolism. 2017; 42(2):148-56. [DOI:10.1139/apnm-2016-0280] [PMID]
41.Farzanegi P, Dana A, Ebrahimpoor Z, Asadi M, Azarbayjani MA. [Mechanisms of beneficial effects of exercise training on Non-Alcoholic Fatty Liver Disease (NAFLD): Roles of oxidative stress and inflammation (Persian)]. European Journal of Sport Science. 2019; 19(7):994-1003. [DOI:10.1080/17461391.2019.1571114] [PMID]
42.Huber Y, Pfirrmann D, Gebhardt I, Labenz C, Gehrke N, Straub BK, et al. Improvement of non-invasive markers of NAFLD from an individualised, web-based exercise program. Alimentary Pharmacology & Therapeutics. 2019; 50(8):930-39. [DOI:10.1111/apt.15427] [PMID]
43.Moré MI, Kenley D. Safety and metabolism of AOD9604, a novel nutraceutical ingredient for improved metabolic health. Journal of Endocrinology and Metabolism. 2014; 4(3):64-77. [DOI:10.14740/jem213w] https://www.jofem.org/index.php/jofem/article/view/213
 
نوع مطالعه: پژوهشی | موضوع مقاله: فيزيولوژی پزشکی
دریافت: 1399/9/11 | پذیرش: 1399/11/29 | انتشار: 1400/7/1

بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.