مقدمه
بیماری همه‌گیر ویروس کرونا در سال 2019 (1398)، به‌عنوان یک تهدید برای سلامت عمومی مطرح می‌شود [1]. کووید-19 که از سوی سازمان بهداشت جهانی به‌عنوان اورژانس جهانی مطرح می‌شود، از اواخر سال 2019 میلادی در شهر ووهان چین کشف شد و به سرعت در سراسر کشورهای جهان گسترش یافت [2]، به‌طوری‌که تا اکتبر 2021، تعداد 244،385،444 نفر را تحت‌تأثیر قرار داده و باعث مرگ 4،961،489 در سراسر جهان شده است. کشور ایران نیز 5،888،100 مورد ابتلا و 125،716 نفر فوتی را تا به امروز گزارش کرده است [3]. 
طبق گزارش مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌ها دوره کمون این بیماری ناشناخته، تقریباً 2 هفته است [4]. شایع‌ترین علائم این بیماری در 2 تا 14 روز ابتدایی، شامل تب، خستگی، سرفه خشک، درد عضلانی و تنگی‌نفس می‌باشد [5]. در غیاب یک درمان یا واکسن مؤثر، بهترین راه کنترل عفونت، تشخیص زودرس، گزارش و جداسازی افراد بود [6]. بااین‌حال برای مهار این بیماری همه‌گیر و همچنین کاهش مرگ‌ومیر ناشی از آن، جدای از اقدامات مؤثر بهداشت عمومی، واکسیناسیون مؤثر ضروری است [7]. باتوجه‌به تولید واکسن‌های متعدد در سراسر جهان، موفقیت واکسیناسیون متکی به پذیرش عمومی آن است [8]، اما در سال‌های اخیر، میزان اعتماد عمومی به واکسن‌ها در حال کاهش بوده است [9]. برای مثال، هنگام معرفی واکسن ویروس آنفولانزای H1N1، میزان پذیرش آن بین 8 تا 67 درصد گزارش شد [10]. در ایالات متحده آمریکا، نرخ پذیرش 64 درصد گزارش شد [11]. در بریتانیا نیز، 56/1 درصد از شرکت‌کنندگان در مطالعه، واکسن آنفولانزا را پذیرفتند [12].
عوامل مؤثر بر پذیرش واکسن کووید-19 ممکن است به اندازه کشف خود واکسن مهم باشند [13]. مطالعات در مورد پذیرش واکسن کووید-19 نشان داد پذیرش آن بسته به عوامل جمعیت‌شناختی، مانند نژاد، سطح تحصیلات و همچنین نگرش‌ها و باورها پیرامون عفونت و واکسیناسیون کووید-19 متفاوت است [14, 15]. آمارهای رسمی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کشور نشان می‌دهد با گذشت 2 ماه از آغاز واکسیناسیون عمومی، 30 درصد از گروه‌های فراخوان‌شده برای تزریق واکسن به مراکز واکسیناسیون علیه کووید-19 مراجعه نکرده‌اند [16]. مطالعات در مورد پذیرش واکسن کووید-19 نشان دادند که پذیرش واکسن بسته به عوامل جمعیت‌شناختی، مانند نژاد، سطح تحصیلات و همچنین نگرش و باورهای افراد در مورد بیماری و واکسیناسیون کووید-19، متفاوت است [15، 17]. مطالعه هالپین در ایرلند نشان داد کارکنان بهداشتی به‌دلیل تصور نادرست از کارایی و همچنین عدم اعتماد به واکسن، از واکسیناسیون آنفولانزای فصلی اجتناب کردند [18]. در چین، عوامل جمعیت‌شناختی و همچنین درک عمومی افراد، پیش‌بینی‌کننده‌‌ پذیرش واکسیناسیون بود [19]. در هنگ کنگ، سطح اضطراب و سابقه واکسیناسیون قبلی از مهم‌ترین دلایل پذیرش واکسن به حساب می‌آمد [20].
ایران از جمله کشورهایی است که بالاترین توافق را در مورد اهمیت واکسن اعلام کرده است [9]، اما میزان پذیرش واکسیناسیون کووید-19 بسیار کمتر از حد انتظار سازمان بهداشت جهانی است [21]. درنتیجه می‌توان دریافت که عوامل زیادی می‌تواند تمایل افراد مبنی‌بر پذیرش واکسن را تحت‌تأثیر قرار دهد. بنابراین تعیین این عوامل در افرادی که واکسن کووید-19 را تزریق کردند و یا افرادی که واکسن کووید-19 را تزریق نکردند، می‌تواند اطلاعات مفیدی را در جهت رفع برخی ابهامات و موانع ایجادشده پیرامون واکسیناسیون برطرف کند. از این‌رو مطالعه حاضر با هدف آشکارسازی عوامل تعیین‌کننده پذیرش واکسن کووید-19 در شهر گناباد انجام شد. 
مواد و روش‌ها
مطالعه حاضر، یک مطالعه توصیفی‌تحلیلی است که از خرداد ماه تا تیر ماه سال 1400 بر روی 605 نفر از افراد تحت پوشش مراکز خدمات جامع سلامت شهر گناباد انجام شده است.
براساس مطالعات مشابه قبلی [8]، با در نظر گرفتن نسبت 60 درصدی پذیرش واکسیناسیون، در سطح خطای نوع اول α=0/05 و توان آزمون 80 درصد و همچنین دقت 0/08 درصد، براساس فرمول برآورد حجم نمونه مبتنی‌بر برآورد نسبت، تعداد 257 نفر محاسبه شد که با در نظر گرفتن ریزش احتمالی نمونه‌ها، حجم نمونه‌نهایی برای ورود به مطالعه، درکل حداقل 275 نفر در هر گروه در نظر گرفته شد که می‌تواند تا 330 نفر هم برسد. به‌دلیل مشابهت 2 جامعه (واکسن زده و واکسن نزده)، حجم نمونه‌نهایی 2 برابر در نظر گرفته شد (فرمول شماره 1). 


معیارهای ورود به مطالعه در 2 گروه موردمطالعه شامل عضویت در سامانه یک‌پارچه بهداشت (سیب)، سن بالای 18 سال، تکلم به زبان فارسی و داشتن توانایی برقراری ارتباط کلامی، سکونت در شهر گناباد در زمان مطالعه و نداشتن سابقه اختلال روان‌شناختی محرزشده براساس اظهار خود فرد بود. با این تفاوت که در گروه واکسینه‌شده سابقه واکسینه‌شدن فرد (حداقل 1 نوبت براساس داشتن کارت واکسن) نیز از معیارهای ورود محسوب شده است. همچنین معیارهای خروج در 2 گروه شامل نقص در تکمیل پرسش‌نامه بود. با این تفاوت که در گروه واکسینه‌شده عدم تمایل به تلقیح دُزهای بعدی واکسن نیز از معیارهای خروج محسوب شد.
ابزار گردآوری اطلاعات در این مطالعه شامل پرسش‌نامه اطلاعات جمعیت‌شناختی، چک‌لیست محقق‌ساخته دلایل واکسن زدن برای افراد واکسینه و چک‌لیست محقق‌ساخته دلایل واکسن نزدن برای افراد واکسینه نشده بود. 
چک‌لیست اطلاعات جمعیت‌شناختی
 شامل اطلاعاتی در رابطه با سن، جنس، وضعیت تأهل، تحصیلات، شغل، محل سکونت، سابقه بیماری زمینه‌ای، سابقه مصرف دخانیات، سابقه واکسیناسیون کووید-19، نوع واکسن (در گروه واکسینه‌شده)، سابقه ابتلا به کووید-19 و سابقه بستری به‌علت کووید-19 بود. 
پرسش‌نامه محقق‌ساخته دلایل واکسن زدن برای افراد واکسینه‌شده
 این چک‌لیست که باتوجه‌به مطالعات گذشته [22, 23, 24, 25] و همچنین نظرات متخصصین تدوین شده، شامل 8 گویه بود که در قالب 3 دسته‌بندی اصلی شامل عوامل اجتماعی (2 گویه)، عوامل فردی (3 گویه) و اجبارها (3 گویه) تقسیم شد. همچنین یک گزینه با عنوان «دلایلی دیگر» برای افراد برای بیان دلایلی که در چک‌لیست نبود، نیز اضافه شد. در این ابزار افراد واکسینه‌شده می‌توانستند از 1 تا هر 8 مورد را به‌عنوان دلایلی برای واکسن زدن خود انتخاب کنند. 
پرسش‌نامه محقق‌ساخته دلایل واکسن نزدن برای افراد واکسینه‌نشده
 این چک‌لیست نیز باتوجه‌به مطالعات گذشته [22, 23, 24, 25] و همچنین نظرات متخصصین، در 21 گویه در قالب 3 دسته بندی اصلی شامل عوامل اجتماعی (3 گویه)، عوامل فردی (10 گویه) و عوامل مرتبط با واکسیناسیون (8 گویه) تدوین شد. عوامل فردی نیز به 2 زیرمقیاس باور شخصی (3 گویه) و کمبود دانش (7 گویه) تقسیم‌بندی شد. همچنین یک گزینه با عنوان «دلایلی دیگر» برای افراد برای بیان دلایلی که در چک‌لیست نبود، نیز اضافه شد. در این ابزار هم افراد واکسینه‌نشده می‌توانستند از 1 تا هر 21 مورد را به‌عنوان دلایلی برای واکسن زدن خود انتخاب کنند. برای انجام روایی محتوایی پس از تعیین گویه‌های پرسش‌نامه برای 8 نفر از اعضای هیئت‌علمی در گروه‌های پرستاری در تخصص‌های پرستاری سالمندی، سالمندشناسی و پرستاری بهداشت جامعه و بهداشت دانشگاه در تخصص‌های اپیدمیولوژی و آموزش بهداشت و ارتقای سلامت ارسال شد و از صاحب‌نظران درخواست شد تا پرسش‌نامه را باتوجه‌به موضوع مطالعه ارزشیابی و نظرات و پیشنهادات خود را بیان کنند . پس از تجمیع نظرات و پیشنهادات با توافق تیم تحقیق، پرسش‌نامه نهایی تنظیم شد. پایایی پرسش‌نامه‌ها با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ به‌دست‌آمده برای چک‌لیست دلایل واکسن زدن در افراد واکسینه‌شده 0/741 درصد و برای چک‌لیست دلایل واکسن نزدن در افراد واکسینه‌نشده 0/892 درصد به دست آمد.
روش نمونه‌گیری در این مطالعه به‌صورت چند مرحله‌ای بود؛ به این صورت که ابتدا 3 مرکز بهداشت خدمات جامع سلامت در شهر گناباد، به‌عنوان خوشه‌ها در نظر گرفته شدند؛ از هر خوشه، افراد واجد شرایط انتخاب شدند و برحسب سابقه واکسیناسیون به 2 گروه واکسینه‌شده و واکسینه‌نشده تقسیم شدند. افراد از هر گروه به‌صورت تصادفی ساده انتخاب شدند و با آن‌ها تماس (به‌علت احتمال واگیری و سرایت بیماری) گرفته شد. ضمن معرفی، پژوهشگر توضیحات لازم و ضروری را در مورد اهداف انجام طرح و محرمانه بودن اطلاعات به شرکت‌کنندگان ارائه داد و رضایت شفاهی آن‌ها را دریافت کرد. برحسب اینکه واکسینه شده باشند یا نه، علاوه‌بر پرسش‌نامه مشخصات جمعیت‌شناختی، چک‌لیست «دلایل واکسن زدن» یا «دلایل واکسن نزدن» برای آن‌ها به‌صورت مصاحبه تلفنی تکمیل شد. بعد از جمع‌آوری داده‌ها، تجزیه‌وتحلیل‌ آن‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 23 انجام شد. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از آمار توصیفی (تعیین فراوانی، تعیین پراکندگی و تعیین شاخص‌های تمایل مرکزی) و جهت بررسی همگنی متغیرهای مورد مطالعه از آزمون استنباطی کای‌اسکوئر استفاده شد.
یافته‌ها
در این مطالعه، اطلاعات مربوط به 605 نفر از افراد ساکن شهر گناباد در قالب 2 گروه واکسینه‌شده (302 نفر) و واکسینه‌نشده (303 نفر) تجزیه‌وتحلیل شدند. در این میان، 307 نفر مرد (50/7 درصد) و 298 نفر زن (49/3) بودند. باتوجه‌به زمان انجام این مطالعه، اکثر افراد شرکت‌کننده در این پژوهش سالمندان 60 سال و بالاتر (69/9 درصد) بودند؛ میانگین سنی افراد شرکت‌کننده در گروه واکسینه‌شده 57/55±12/24 سال و در گروه واکسینه‌نشده 55/83±14/78 سال بود. فراوانی سنی، سایر افراد شرکت‌کننده در مطالعه در جدول شماره 1 گزارش شده است.


بیشتر افراد مورد پژوهش بازنشسته (45 درصد) بودند و تحصیلات دیپلم (26/6 درصد) داشتند. همچنین در افراد واکسینه‌شده، بیشترین نوع واکسن تلقیح‌شده سینوفارم (73/5 درصد) بوده است. فراوانی سایر مشخصات جمعیت‌شناختی افراد مورد پژوهش در جدول شماره 2 گزارش شده است.


نتایج آزمون‌های‌آماری نیز نشان داد 2 گروه مورد مطالعه، مشابهت زیادی ازنظر متغیرهای بررسی‌شده دارند (P>0/05) که خود نشان‌دهنده تصادفی انتخاب شدن افراد مورد مطالعه است.
نتایج مطالعه در مورد دلایل پذیرش واکسیناسیون در ساکنین واکسینه شده‌‌ گناباد نشان داد اجبار شغلی (16/5 درصد) به‌عنوان فراوان‌ترین دلیل در عامل اجبارها، خسته شدن از شرایط قرنطینه (73/7 درصد) به‌عنوان فراوان‌ترین دلیل مربوط به عوامل فردی و زندگی با افراد پر خطر (88/5 درصد) به‌عنوان فراوان‌ترین دلیل مربوط به عوامل اجتماعی بود. فراوانی سایر دلایل پذیرش واکسیناسیون به تفکیک هر کدام از عوامل در جدول شماره 3 ذکر شده است.


نتایج مطالعه پیرامون دلایل عدم پذیرش واکسیناسیون در ساکنین واکسینه‌نشده گنابادی نشان داد ترس از عوارض ایجادشده از واکسن در فرد (63 درصد) به‌عنوان فراوان‌ترین دلیل در عوامل مربوط به واکسیناسیون، اجبار اطرافیان مبنی‌بر واکسن نزدن(26/2 درصد)، فراوان‌ترین دلیل مربوط به عوامل اجتماعی و نگرانی در مورد محتوای واکسن و عدم آگاهی از کارایی آن (45/3 درصد) فراوان‌ترین دلیل از عوامل فردی بود. همچنین فراوانی سایر دلایل عدم پذیرش واکسیناسیون به تفکیک زیرمقیاس در جدول شماره 4 مشاهده می‌شود.


بحث
هدف از مطالعه حاضر، تعیین عوامل مرتبط با پذیرش و عدم پذیرش واکسن کووید-19 در ساکنین شهر گناباد در سال 1400 بود. نتایج مطالعه نشان داد عواملی همچون زندگی کردن با افراد پرخطر، خسته شدن از شرایط قرنطینه و اجبارهای شغلی به‌عنوان دلایلی برای پذیرش واکسیناسیون کووید-19 در افراد واکسینه شده مطرح می‌شوند.
مطابق نتایج، مهم‌ترین عوامل مرتبط با پذیرش واکسیناسیون کووید-19، عوامل اجتماعی هستند که کشمیری و همکاران نیز حمایت اجتماعی را مهم‌ترین عامل مؤثر بر پذیرش واکسیناسیون می‌دانستند [8]، زیرا حمایت اجتماعی ازطریق ارائه اطلاعات به افراد، تشویق آن‌ها به انجام واکسیناسیون و نیز ایجاد دسترسی راحت به واکسن، می‌تواند موجب بهبود پذیرش واکسن شود [8]. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد 9/80 درصد از ساکنین واکسینه‌شده، رعایت حقوق سایرین با واکسینه شدن خود را به‌عنوان یکی از دلایل پذیرش واکسیناسیون کووید-19 مطرح می‌کنند. همان‌طورکه در مطالعه بل، واکسیناسیون به‌علت محافظت از خود و دیگران به‌عنوان شایع‌ترین دلیل برای پذیرش واکسن کووید-19 مطرح شد، ماچیدا نیز بیان کرد 54/77 درصد از جمعیت مورد پژوهش، تمایل بالایی برای محافظت از دیگران با واکسیناسیون خود داشتند [1]. این آمار در مطالعه دیگری که به بررسی نگرش افراد نسبت به واکسینایسون کووید-19 پرداخته بود، نزدیک به 65/5 درصد گزارش شد [26]. در این مطالعه، خسته شدن از شرایط قرنطینه با 7/73 درصد فراوانی، به‌عنوان یکی دیگر از عوامل مهم در پذیرش واکسیناسیون بیان شد که نشان‌دهنده این است که افرادی که شرایط قرنطینه و فاصله‌گذاری اجتماعی را پذیرفته‌اند، تمایل بیشتر برای واکسیناسیون داشتند.ادوارد نیز در مطالعه خود بیان کرد افرادی که سطوح بیشتری از رفتارهایی مثل فاصله‌گذاری اجتماعی را رعایت کرده بودند، مقاومت کمتری نسبت به پذیرش واکسیناسیون کووید-19 داشتند [27].
نتایج مطالعه حاضر نشان داد عواملی ازقبیل ترس از عوارض جانبی ناشی از واکسن، نگرانی در مورد محتوای واکسن و عدم آگاهی از کارایی آن و همچنین اجبار اطرافیان مبنی‌بر واکسن نزدن با عدم پذیرش واکسیناسیون کووید-19 مرتبط است. در همین راستا، 63 درصد از افراد موردمطالعه بیان کردند که به‌دلیل ترس از عوارض احتمالی واکسن، از تزریق آن خودداری می‌کنند. مطالعه گادوث نشان داد 35 درصد از کارکنان بهداشتی نگران عوارض جانبی واکسن کووید-19 هستند [28]. در مطالعه قطان نیز 26/73 درصد از افراد به‌دلیل ترس از عوارض جانبی نامطلوب، از تزریق واکسن خودداری کرده بودند [29]. این آمار از نتایج به‌دست‌آمده در مطالعه حاضر کمتر است که می‌تواند به‌دلیل فراوانی بیشتر سالمندان در مطالعه حاضر (47 درصد) نسبت به مطالعه قطان (3/57 درصد) باشد. به نظر می‌رسد به‌دلیل تغییرات ناشی از افزایش سن، بیماری‌های همراه و همچنین آسیب‌پذیری بیشتر نسبت به خطرات ایمنی [30]، از واکسیناسیون کووید-19 خودداری کرده‌اند. مطالعه حاضر نشان داد 4/6 درصد از افراد موردمطالعه به‌دلیل عدم آگاهی کافی در مورد واکسن کووید-19، از تزریق واکسن خودداری کردند. مطالعه‌ای که بر روی کارکنان بهداشتی انجام شد نیز نشان داد فقدان شفافیت و اطلاعات دردسترس عموم در مورد یک واکسن، به‌عنوان یک دلیل اصلی برای عدم تمایل به تزریق واکسیناسیون به شمار می‌رود [28]. 
همچنین مطالعه بل اظهار کرد که 4/8 درصد از افراد موردمطالعه به‌دلیل فقدان اطلاعات پیرامون واکسن حاضر به تزریق واکسیناسیون نیستند [17]. نتایج مطالعه حاضر همچنین نشان داد نزدیک به 3/45 درصد از نگرانی افراد موردمطالعه به‌دلیل عدم آگاهی در مورد محتوا و کارایی واکسن بود که خود می‌تواند دلیلی بر بی‌اعتمادی افراد نسبت به واکسیناسیون باشد؛ این بدان معناست که برای متقاعد کردن جوامع برای پذیرش واکسیناسیون، دلایل و شواهد قوی پیرامون ایمنی و اثربخشی واکسن مورد نیاز است. برای مثال، منان بیان کرد 42/6 درصد از افراد جامعه مورد پژوهش، پیرامون بی‌اعتمادی به منافع واکسن کووید-19، نگرش مثبتی داشتند [26] که این آمار بسیار نزدیک به آمار به‌دست‌آمده از مطالعه حاضر بود. نتایج پژوهش نشان داد 0/6 درصد از افراد موردمطالعه به وجود کووید-19 اعتقادی ندارند. مطالعه قطان نیز نشان داد 0/6 درصد از افراد شرکت‌کننده، اعتقادی به وجود کووید-19 نداشتند [29]. این آمار بسیار نزدیک به آمار به‌دست‌آمده از مطالعه حاضر است. 
این پژوهش همچنین نشان داد نزدیک به 4 درصد از افراد به‌دلیل اینکه در گذشته به کووید-19 مبتلا شدند، از تزریق واکسن خودداری می‌کنند. این در حالی بود که نتایج مطالعه بل نیز بیان کرد تنها 6 درصد از افراد شرکت‌کننده در پژوهش به‌دلیل ابتلا به کووید-19 از تزریق واکسن اجتناب می‌کنند [17]. همچنین نزدیک به 3/4 درصد از افراد شرکت‌کننده، عدم اعتقاد به واکسیناسیون را به‌عنوان دلیلی برای عدم تزریق واکسن مطرح کردند، درحالی‌که 6/91 درصد از افراد شرکت‌کننده در مطالعه‌ای که بر روی کارکنان بهداشتی عربستان انجام شد، بیان کردند ماسک‌ها و ضدعفونی‌کنندگان برای محافظت در برابر کووید-19 کافی هستند [29] که این آمار تقریباً مشابه آمار مطالعه حاضر است.
نتیجه‌گیری
باتوجه‌به اینکه رهایی از همه‌گیری کووید-19 ملزم بر انجام پوشش واکسیناسیون حداکثری در همه افراد جامعه است و در این پژوهش ترس از عوارض و نگرانی درخصوص محتوای و عدم کارایی واکسن از عمده‌ترین عوامل در عدم پذیرش واکسیناسیون کووید-19 مطرح شد، درنتیجه افزایش آگاهی و دانش عموم درمورد کارایی واکسن‌های موجود در کشور ازطریق منابع قابل اطمینان و همچنین تلاش در جهت کاهش ترس از عوارض آن نیازمند برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری در سطح کلان در کشور می‌باشد. همچنین اقداماتی جهت افزایش تمایل افراد برای محافظت از دیگران با واکسیناسیون خود، نظیر افزایش اطلاعات صحیح افراد ازطریق شبکه‌ها و رسانه‌های اجتماعی، ممکن است کلید ترویج پذیرش واکسیناسیون کووید-19 باشد. این نتایج ممکن است در برنامه‌ریزی پیرامون فعالیت‌های آموزشی برای افزایش پذیرش واکسن کووید-19 و همچنین برطرف کردن عوامل عدم پذیرش کووید-19 مفید باشد.
این مطالعه نقاط قوت و محدودیت‌هایی داشت. براساس بررسی‌های انجام‌شده، تاآنجاکه ما می‌دانیم، مطالعه حاضر، اولین مطالعه‌ای است که به بررسی تعیین عوامل مرتبط با پذیرش و همچنین عدم پذیرش واکسیناسیون کووید-19 در جامعه ایرانی پرداخته است. استفاده از شیوه نمونه‌گیری خوشه‌ای، پژوهشگران را قادر ساخت تا افراد رادر تمامی مناطق شهر گناباد مورد بررسی قرار دهند. 
 انجام این پژوهش با محدودیت‌هایی نیز همراه بود، ازجمله محدودیت‌های پژوهش حاضر می‌توان به تکمیل پرسش‌نامه با استفاده از تلفن اشاره کرد که امکان برقراری ارتباط چهره‌به‌چهره و مؤثر را از پژوهشگران سلب کرد. علاوه‌براین بعضی از افراد هنگام تکمیل پرسش‌نامه به‌دلیل خستگی یا مسائل دیگری که برای پژوهشگر قابل مشاهده نبود، تلفن را قطع کردند. 
یکی دیگر از محدودیت‌های مطالعه، خودگزارش‌دهی افراد موردمطالعه برای پاسخ به سؤالات پرسش‌نامه بود که برخی از آن‌ها علی‌رغم تأکید برمحرمانه بودن پاسخ‌ها ممکن است از ارائه پاسخ واقعی خودداری و یا به دلایلی از پاسخ‌دهی صحیح به سؤالات اجتناب ورزند. درنهایت باتوجه‌به اینکه عوامل پذیرش واکسیناسیون کووید-19 ممکن است در هر منطقه متفاوت باشد، پیشنهاد می‌شود مطالعه‌ای دیگر، به بررسی عوامل مرتبط با پذیرش واکسیناسیون کووید-19 در جمعیتی وسیع‌تر (مثلاً در ایران) انجام شود. 

ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
برای رعایت کلیه مسائل اخلاقی، مجوز اجرای پژوهش از معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم‌پزشکی گناباد و کد اخلاق به شماره IR.GMU.REC.1400.039 دریافت شد.

 حامی مالی
این پژوهش با حمایت مالی معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی گناباد صورت گرفت.

مشارکت نویسندگان
مفهوم‌سازی و طراحی ایده اصلی: عرفان پورشهری؛ روش‌شناسی: لیلا صادق مقدم و نسیم خواجویان: تحقیق و بررسی، نگارش نسخه اصلی، ویراستاری و نهایی‌سازی نوشته: تمام نویسندگان. 

تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.

تشکر و قدردانی
از حمایت‌های مالی و معنوی معاونت محترم پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی گناباد و همچنین از کلیه افرادی که به‌عنوان مشارکت کننده در این مطالعه همکاری داشتند، تشکر و قدردانی می‌شود.
 

References
1.Machida M, Nakamura I, Kojima T, Saito R, Nakaya T, Hanibuchi T, et al. Acceptance of a COVID-19 Vaccine in Japan during the COVID-19 Pandemic. Vaccines (Basel). 2021; 9(3):210. [DOI:10.3390/vaccines9030210] [PMID] [PMCID]
2.Eurosurveillance editorial team. Note from the editors: World Health Organization declares novel coronavirus (2019-nCoV) sixth public health emergency of international concern.Euro Surveillance. 2020; 25(5):200131e. [PMID]
3.WHO. WHO Coronavirus Disease (COVID-19) Dashboard. Geneva: WHO; 2020. [Link]
4.Amiri P. [The role of electronic health during the covid-19 crisis: A systematic review of literatures (Persian)]. Journal of Health and Biomedical Informatics. 2020; 6(4):358-67. [Link]
5.Wang D, Hu B, Hu C, Zhu F, Liu X, Zhang J, et al. Clinical characteristics of 138 hospitalized patients with 2019 novel coronavirus-infected pneumonia in Wuhan, China. JAMA. 2020; 323(11):1061-9. [PMID] [PMCID]
6.Dehghan S, Mortezazadeh F. [Transmission and prevention of covid-19 in prisons: A review study (Persian)]. Journal of Health Research in Community. 2021; 7(1):57-68. [Link]
7.Shekhar R, Sheikh AB, Upadhyay S, Singh M, Kottewar S, Mir H, et al. COVID-19 vaccine acceptance among health care workers in the United States. Vaccines (Basel). 2021; 9(2):119. [PMID] [PMCID]
8.Keshmiri S, Darabi AH, Tahmasebi R, Vahdat K, Noroozi A. Factors influencing COVID-19 vaccine acceptance based on the behavioral change wheel model in Bushehr province in 2021: A web-based study. Hayat. 2021; 27(2):190-205. [Link]
9.Larson HJ, de Figueiredo A, Xiahong Z, Schulz WS, Verger P, Johnston IG, et al. The state of vaccine confidence 2016: Global insights through a 67-country survey. 2016; 12:295-301. [DOI:10.1016/j.ebiom.2016.08.042] [PMID] [PMCID]
10.Larson HJ, Clarke RM, Jarrett C, Eckersberger E, Levine Z, Schulz WS, et al. Measuring trust in vaccination: A systematic review. Human Vaccines & Immunotherapeutics. 2018; 14(7):1599-609. [PMID] [PMCID]
11.Xiao X, Wong RM. Vaccine hesitancy and perceived behavioral control: A meta-analysis. Vaccine. 2020; 38(33):5131-8. [DOI:10.1016/j.vaccine.2020.04.076] [PMID]
12.Al-Mohaithef M, Padhi BK. Determinants of COVID-19 vaccine acceptance in Saudi Arabia: A web-based national survey. Journal of Multidisciplinary Healthcare. 2020; 13:1657-63. [DOI:10.2147/JMDH.S276771] [PMID] [PMCID]
13.Neumann-Böhme S, Varghese NE, Sabat I, Barros PP, Brouwer W, van Exel J, et al. Once we have it, will we use it? A European survey on willingness to be vaccinated against COVID-19. The European Journal of Health Economics : Hepac: Health Economics in Prevention and Care. 2020; ;21(7):977-82. [PMID] [PMCID]
14.Wang J, Jing R, Lai X, Zhang H, Lyu Y, Knoll MD, et al. Acceptance of covid-19 vaccination during the covid-19 pandemic in China. Vaccines (Basel). 2020; 8(3):482. [PMID] [PMCID]
15.Szilagyi PG, Thomas K, Shah MD, Vizueta N, Cui Y, Vangala S, et al. National trends in the US public’s likelihood of getting a COVID-19 vaccine-April 1 to December 8, 2020. JAMA. 2020; 325(4):396-8. [DOI:10.1001/jama.2020.26419] [PMID] [PMCID]
16.Guilan University of Medical Sciences. [Donation of one million doses of COVAXIN corona virus vaccine to Afghan living in Iran by Indian government (Persian)] [Internet]. 2021 [Updated 2021 October 13]. [Link]
17.Bell S, Clarke R, Mounier-Jack S, Walker JL, Paterson P. Parents’ and guardians’ views on the acceptability of a future COVID-19 vaccine: A multi-methods study in England. Vaccine. 2020; 38(49):7789-98. [DOI:10.1016/j.vaccine.2020.10.027] [PMID] [PMCID]
18.Halpin C, Reid B. Attitudes and beliefs of healthcare workers about influenza vaccination. Nurs Older People. 2019. [DOI:10.7748/nop.2019.e1154] [PMID]
19.Wu S, Su J, Yang P, Zhang H, Li H, Chu Y, et al. Willingness to accept a future influenza A (H7N9) vaccine in Beijing, China. Vaccine. 2018; 36(4):491-7. [PMID] [PMCID]
20.Chan EY, Cheng CK, Tam GC, Huang Z, Lee PY. Willingness of future A/H7N9 influenza vaccine uptake: A cross-sectional study of Hong Kong community. Vaccine. 2015; 33(38):4737-40. [PMID]
21.Tanjani PT, Babanejad M, Najafi FJAjoic. Influenza vaccination uptake and its socioeconomic determinants in the older adult Iranian population: A national study. American Journal of Infection Control. 2015; 43(5):e1-5. [PMID]
22.Fiebach NH, Viscoli CM. Patient acceptance of influenza vaccination. The American Journal of Medicine. 1991; 91(4):393-400. [PMID]
23.Murphy J, Vallières F, Bentall RP, Shevlin M, McBride O, Hartman TK, et al. Psychological characteristics associated with COVID-19 vaccine hesitancy and resistance in Ireland and the United Kingdom. Nature Communications. 12(1):29. [PMID] [PMCID]
24.Hursh SR, Strickland JC, Schwartz LP, Reed DD. Quantifying the impact of public perceptions on vaccine acceptance using behavioral economics. Frontiers in Public Health. 2020; 8:608852. [DOI:10.3389/fpubh.2020.608852] [PMID] [PMCID]
25.Ditekemena JD, Nkamba DM, Mutwadi A, Mavoko HM, Siewe Fodjo JN, Luhata C, et al. COVID-19 vaccine acceptance in the Democratic Republic of Congo: A cross-sectional survey. Vaccines (Basel). 2021; 9(2):153. [DOI:10.3390/vaccines9020153] [PMID] [PMCID]
26.Mannan DKA, Farhana KM. Knowledge, attitude and acceptance of a COVID-19 vaccine: A global cross-sectional study. International Research Journal of Business and Social Science. 2020; 6(4):1-23.[DOI:10.2139/ssrn.3763373]
27.Edwards B, Biddle N, Gray M, Sollis K. COVID-19 vaccine hesitancy and resistance: Correlates in a nationally representative longitudinal survey of the Australian population. PLoS One. 2021; 16(3):e0248892. [PMID] [PMCID]
28.Gadoth A, Halbrook M, Martin-Blais R, Gray A, Tobin NH, Ferbas KG, et al. Cross-sectional assessment of COVID-19 vaccine acceptance among health care workers in Los Angeles. Annals of Internal Medicine. 2021; 174(6):882-5. [DOI:10.1101/2020.11.18.20234468]
29.Qattan AMN, Alshareef N, Alsharqi O, Al Rahahleh N, Chirwa GC, Al-Hanawi MK. Acceptability of a COVID-19 vaccine among healthcare workers in the Kingdom of Saudi Arabia. Frontiers in Medicine. 2021; 8:644300. [PMID] [PMCID]
30.Bastani F, Hajaty S, Hoseini RS. [Anxiety and fear of falling in older adults with fall-related orthopedic surgery (Persian)]. Salmand: Iranian Journal of Ageing. 2021; 15(4):506-23. [DOI:10.32598/sija.15.4.2968.1]