مقدمه
نانوذرات ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی منحصر‌به‌فردی دارند؛ به طوری که حتی این خصوصیات در موادی که از آن‌ها مشتق می‌شوند، یافت نمی‌شود. اندازه کوچک و مساحت سطحی بالای نانوذرات، سبب افزایش فعالیت شیمیایی آن‌ها می‌شود و به آن‌ها اجازه می‌دهد به عنوان یک کاتالیست با کارایی بالا عمل کنند [1، 2]. این افزایش در فعالیت شیمیایی و فیزیکی، در بسیاری از نانوذرات به کاربردهای گسترده آن‌ها در فرایندهایی نظیر انتقال داروها، واکسن، تشخیص یا درمان انواعی از بیماری‌ها منجر شده است [3، 4]. 
نانوذرات نقره یکی از محصولات با‌ارزش تکنولوژی نانو هستند که امروزه کاربردهای فراوانی در علوم مختلف، به‌ویژه بیولوژی و پزشکی پیدا کرده‌اند. آن‌ها خاصیت ضدمیکروبی، ضدقارچی، ضدویروسی دارند و ضد تک‌یاخته‌ها هستند؛ به طوری که با افزودن مقدار اندکی از این نانو‌ذرات در پوشش‌ها می‌توان سطوح ضدمیکروبی ایجاد و آلودگی‌ها را برطرف کرد [7-5]. با افزایش کاربردهای نانوذرات نقره، احتمال در معرض قرارگرفتن انسان با این مواد نیز افزایش می‌یابد [8، 9]. تاکنون اثرات سمی برخی از نانومواد تا حدودی ثابت شده و همین مسئله استفاده از آن‌ها را تا حدودی محدود کرده است [10]. 
نانوذرات ممکن است از مسیرهای متفاوت وارد بدن شوند گزارش شده است نانوذرات نقره هنگامی که از راه دهانی، تنفسی یا زیرپوستی مصرف شوند، به جریان خون واردشده و در بعضی از اندام‌های بدن انباشته می‌شوند و موجب مسمومیت کبدی یا کلیوی یا سلول‌های خونی می‌شوند [15-11].
سمیت نانو‌نقره به علت تولید گونه‌های آزاد اکسیژن است.این مواد واسطه‌های شیمیایی با نیمه عمر پایینی هستند که در مسیرهای متابولیکی همه سلول‌های هوازی از اکسیژن مشتق می‌شوند. رادیکال‌های آزاد به خاطر داشتن الکترون جفت‌نشده بسیار واکنش‌پذیر و قادرند برای جبران کمبود اکسیژن خود، به ماکرومولکول‌های زیستی نظیر آمینواسیدها یا پروتئین‌ها، قندها، لپیدها و اسیدهای نوکلئیک حمله کنند و با آسیب شدید ساختار و عملکرد سلولی، نهایتاً سبب مرگ زودرس سلولی شوند [16، 17]. 
بدن انسان یک سیستم دفاعی برای مقابله با رادیکال‌های آزاد موسوم به سیستم آنتی‌اکسیدانت دارد، نبود تعادل بین میزان رادیکال آزاد تولید‌شده و ظرفیت آنتی‌اکسیدانتی باعث استرس اکسیداتیو می‌شود [17، 18]. هم‌اکنون استرس اکسیداتیو القاشده با رادیکال‌های آزاد اکسیژن، به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل پاتولوژی در بسیاری از بیماری‌ها محسوب می‌شود [18، 19]. مطالعات نشان داده‌اند نانوذرات نقره نیز به طورمعنی داری، مرگ سلولی را ازطریق سازوکارهای مرتبط با استرس اکسیداتیو که موجب آسیب‌رساندن به DNA در سلول‌های پستانداران می‌شود، افزایش می‌دهد [10]. 
بسیاری از مطالعات آزمایشگاهی وابسته به دز نانو‌ذرات نقره را در سمیت آن تأیید کرده‌اند. ویژگی اتصال به غشای سلولی با نانو‌نقره، نفوذپذیری غشا را تغییر می‌دهد و با تولید گونه‌های اکسیژن آزاد، آنزیم‌های سلولی را غیرفعال می‌کند این خصوصیت ممکن است تأثیرات منفی بر سلامتی و محیط داشته باشد و به سمیت بالا منجر شود [20]. مطالعات معدودی درباره تأثیر سمیت نانونقره بعد از یک دوره ورزش بر بافت‌های بدن صورت گرفته است. در مطالعه وسیلی و دیگران با عنوان «اثر تمرین هوازی بر سمیت کبدی ناشی از نانوذره اکسید آهن در رت‌های ویستار» نتایج بیانگر آسیب به بافت کبدی و افزایش سطوح آنزیم‌های کبدی بود که در گروه تمرین کم‌شدت هوازی کاهش در آسیب سلول‌های کبدی مشاهده شد [21].
قلب، یک هدف خاص برای نانوذرات است. به اثبات رسیده است که قرارگرفتن در معرض این ذرات تأثیر منفی بر سلامت قلب و عروق می‌گذارد و باعث گسترش انفارکتوس میوکارد، اختلال در عملکرد الکتریکی قلب و افزایش مداوم در سیتوکین‌های پروتئینی التهابی گردش خون می‌شود [22، 23]. کاهش ضربان قلب متناسب با غلظت، نشت برون‌شامه‌ای، ریخت‌شناسی قلبی ناهنجار، نقص‌های گردشی جریان خون و بی‌نظمی ضربان قلب از جمله عوارض مواجهه با ذرات نانو‌نقره است.
 نتایج مطالعات حاکی از آن است که نانو‌ذرات نقره با اثر گذاشتن بر فرایند رگ‌زایی، تأثیرات مشخص بر بیماری‌های قلبی‌عروقی دارند. موش‌هایی که در حالت درون‌تنی در معرض نانو‌ذرات نقره قرار گرفتند تشکیل لخته‌های رگی شدیدتر، تجمع پلاکتی و خروج فسفاتیدیل سرین را نشان دادند که با نتایج مطالعات برون‌تنی سازگار است [24].
نانو‌ذرات نقره همچون دیگر بیومواد‌ها، قادر به ایجاد اثرات سمی در موجودات زنده هستند. سمیت ایجاد‌شده با این ذرات به ویژگی و نوع آن‌ها بستگی دارد. نانو‌ذرات نقره به روش‌های فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی تولید می‌شوند و سمیت آن‌ها با توجه به عواملی همچون نوع کاربرد، ویژگی ذرات مانند شکل، اندازه، غلظت و ترکیب شیمیایی و سیستم زنده درگیر (گیاه، جانور، انسان، میکروارگانیسم) متفاوت است. تاکنون مطالعات محدودی روی تأثیر نانوذرات نقره بر سیستم قلبی‌عروقی انجام شده است و هنوز ابعاد بسیاری از بر‌هم‌کنش نانوذرات با اعضای مختلف بدن مانند قلب ناشناخته باقی‌مانده است.
 بنابراین باید به جنبه‌های ایمنی نانومواد بر سیستم قلبی‌عروقی توجه شود. از آنجایی که نانوذرات نقره 56 درصد از سهم نانو‌ذرات جهان را به خود اختصاص داده‌اند و تاکنون مطالعات محدودی روی اثر تمرینات ورزشی در پیشگیری از سمیت نانو‌نقره بر بافت های بدن انجام گرفته است، استفاده از فعالیت بدنی با توجه به اثرات بالقوه مفید آن می‌تواند بر این امر مفید باشد. بنابراین انجام تحقیق در این زمینه ضروری به نظر می‌رسد. بنابراین هدف تحقیق حاضر مطالعه اثر سمی نانو‌ذره شیمیایی و بیولوژیکی، متعاقب یک دوره تمرین هوازی بر ساختار بافت قلب است. 
مواد و روش‌ها
در این تحقیق از 30 سر موش نژاد ویستار تهیه‌شده از آزمایشگاه دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود با میانگین وزنی 170تا 260 گرم که هر هفته به طور دقیق با وزنه مخصوص AND HT-300 مدل Max 3100g d=1g وزن می‌شدند، استفاده شد. رت‌ها در قفسه‌های تمیز و شفاف تحت شرایط استاندارد با حرارت بین 20 تا 25 درجه سانتی‌گراد، رطوبت بین 40 تا 60 درصد با در دسترس بودن غذای فشرده و آماده مخصوص موش، ساخت کارخانه خوراک گرگان و آب مصرفی تصفیه‌شده شهری در ظرف آبخوری از جنس PVC، نگهداری شدند. غذای رت پلیت است.
رت‌ها به طور تصادفی به شش گروه مساوی تقسیم شدند: گروه هوازی (5=n)، گروه هوازی با نانوبیولوژیک (5=n)، گروه هوازی با نانوشیمیایی (5=n) گروه نانوبیولوژیک (5=n)، گروه نانوشیمیایی (5=n) و گروه کنترل (5=n). به گروه‌های دریافت‌کننده نانو‌ذرات نقره بیولوژیک و شیمیایی، به ازای هر 250 گرم وزن، پنج سی‌سی (طی 10 روز) تزریق شد. گروه‌های تمرین به مدت 10 هفته (یک جلسه تمرین در هر روز) روی تریدمیل مخصوص جوندگان (ساخت دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود) و بر اساس برنامه تمرین هوازی(جدول شماره 1) تمرین کردند هر هفته وزن‌کشی شدند [25]. 

نانوذره نقره استفاده‌شده در تحقیق حاضر از دانشکده علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود، به صورت مایع و به میزان 60 سی‌سی خریداری شده است. نانوذره مذکور بر اساس مجاورت با نمک نیترات نقره در محیط کشت قارچ فیوزاریم آکسیسپورم تولید شد و سپس با استفاده از میکروسکوپ الکترونی عبوری، پراش اشعه ایکس و جذب نوری اسپکتروفتومتری، تولید آن‌ها اثبات شد و اندازه نانوذرات نقره بین 40 تا 50 نانومتر و به شکل کروی تشخیص داده شد [26]. 
پس از انجام تمرین هوازی نانوذرات نقرهبیولوژیک و شیمیایی (با توجه به وزن نمونه‌ها و تعیین 10 درصد مقدار خون که دُز نانو‌نقره است و دوبرابر آن دز سمی بیولوزیک و شیمیایی) در سه نوبت، یک روز در میان و هر نوبت 1/7میلی‌لیتر به طریق درون‌صفاقی تزریق شد. پس از 48 ساعت از آخرین تزریق رت‌ها با استفاده از دستگاه دسیکاتور و با کلروفرم محصول شرکت مرک آلمان بیهوش شدند. با ثابت‌کردن حیوان روی تخته جراحی جوندگان، کالبد شکافی انجام و بلافاصله بافت قلب برداشته شد و با درنظر‌گرفتن موازین اخلاقی نگهداری حیوانات، بافت مد‌نظر در محلول فرمالین 10 درصد ثابت شده و سپس برای انجام روش‌های بافت‌شناسی آماده شدند. 
برش‌ها با هماتوکسیلین وائوزین رنگ‌آمیزی و مطالعه شدند. برای ارزیابی مقاطع تهیه‌شده از میکروسکوپ استفاده شد و از تمامی لام‌ها تصویر تهیه شد. ﻣﺘﻐﻴﺮهای ارزیابی‌شده در ﺑﺎﻓﺖ ﻗﻠﺐ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻐﻴﻴﺮات کلی ﺑﺎﻓﺖ ﻗﻠﺐ، ﺳﻠﻮل‌های ﻋﻀﻼنی، ﻧﻜﺮوز، اﻟﺘﻬﺎب و ﭘﺮﺧﻮنی بود ﻛـﻪ ﺷﺪت و درﺟﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﺬﻛﻮر ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺸﺎهدات ﻣﻴﻜﺮوﺳـﻜﻮپیک و ﺗﻬﻴﻪ ﻓﺘﻮﻣﻴﻜﺮوﮔﺮاف ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ. در هر ﻻم در زﻳـﺮ ﻣﻴﻜـﺮوﺳﻜﻮپ و ﺑﺎ ﺑﺰرگ‌نمایی 400، ﺣـﺪاﻗﻞ چهار زمینه مشاهده شد و از آن‌ها عکس‌برداری شد.
در هر زﻣﻴﻨﻪ ﺗﻌﺪاد ﺳـﻠﻮل‌ﻫـﺎی ﺗﻐﻴﻴـﺮ‌ﻳﺎﻓﺘـﻪ ﺷﻤﺎرش شد و درﺟﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺳﻠﻮلی و ﺑـﺎفتی از ﺷـﺪت صفر تا 3 (درﺟﻪ صفر، مشاهده‌نکردن تغییر؛ درجه 1، ﺗﻐﻴﻴﺮات خفیف؛ درﺟﻪ 2، ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﺘﻮﺳﻂ و درجه 3، ﺗﻐﻴﻴﺮات شدید درﺟﻪﺑﻨﺪی ﺷـﺪﻧﺪ). در ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺳﻠﻮلی ﻣﺸﺎهدات ﺷـﺎﻣﻞ ﺗﻐﻴﻴـﺮ در ﺷـﻜﻞ ﻇـﺎهری ﺳﻠﻮل، اﻧﺪازه، رﻧﮓ و ﻣﻴﺰان ﺳﻴﺘﻮﭘﻼﺳـﻢ، رﻧـﮓ و ﺷـﻜﻞ هسته و ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻧﻜﺮوﺗﻴﻚ (درﺟﺎت ﻣﺮگ سلولی) ﺑﻮد و در ﻣﺘﻐﻴـﺮ اﻟﺘﻬـﺎب وﺟﻮد ﺳﻠﻮل‌های اﻟﺘﻬﺎبی در ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺑﺮرسی شد.
یافته‌ها
در بررسی وزن حیوانات مطالعه‌شده تفاوت معنی‌داری در بین گروه‌ها و همچنین قبل و بعد از تزریق نانو‌نقره بیولوژیک و شیمیایی سمی مشاهده نشد. در نمونه‌های گروه کنترل مشخصات بافت قلب کاملاً عادی بود و سلول‌های عضلانی آن نظم و انسجام طبیعی داشتند. انشعابات عضلانی، اتصالات سلولی و شکل سلول طبیعی و سلول عضلانی قلبی سیتوپلاسم اسیدیوفیل و هسته مشخص داشت و اثری از فرایند غیرطبیعی در آن وجود نداشت. بافت قلب در گروه هوازی، در مقایسه با گروه کنترل تغییر خاصی نداشت. سلول‌های عضلانی انسجام و نظم داشتند و تنها مقداری فواصل بین‌سلولی در بافت دیده می‌شد (تصویر شماره 1، قسمت A و B). 

نتایج مطالعه حاضر حاکی از آن است که در گروه بیولوژیک به طور کل در بافت اثرات نظم و انسجام سلولی دیده می‌شود. گرچه بر میزان فواصل بین‌سلولی افزوده شده و جداشدگی بافتی رؤیت می‌شود، سلول‌های عضلانی سیتوپلاسم یکنواخت و هسته روشن و مشخص دارند. سلول‌های هم‌بندی نیز در فواصل بین سلول‌های عضلانی با تعداد و شکل مناسب دیده می‌شوند. تنها مقدار اندکی خون در برخی نواحی به صورت پراکنده دیده می‌شود، در حالی که در نمونه‌های گروه شیمیایی اثرات بی‌نظمی و ازهم‌گسیختگی به میزان قابل توجهی در بافت افزایش یافته است.
 اگرچه ستون‌های عضلات قلب شکل مناسب دارند، انشعابات آن‌ها اندک است. در برخی نواحی بر میزان تخریب افزوده شده و مشاهدات، گواه پارگی و جداشدگی سلولی است. همچنین در بافت میزان زیادی پرخونی همراه با پراکندگی سلول‌های خونی و پخش‌شدگی خون مشاهده شد (تصویر شماره 1، قسمت C و D). همچنین در نمونه‌های گروه هوازی بیولوژیک تنها در برخی نواحی بافت، ازهم‌گسیختگی اندکی مشاهده شد. نظم در اغلب نواحی وجود داشت و سلول‌های عضلانی قلبی شکل مناسب همراه با هسته روشن و سیتوپلاسم منظم و یکنواخت داشتند.
 اثری از پرخونی و التهاب در بافت مشاهده نشد. در فواصل بین‌سلولی عضلانی نیز سلول‌های بافت هم‌بندی به تعداد مناسب و هسته‌های مشخص قابل رؤیت هستند. نتایج نشان داد در نمونه‌های گروه هوازی شیمیایی، تغییرات بافتی نسبت به گروه دریافت‌کننده دز شیمیایی، التهاب کمتری دارند؛ به طوری که از شدت بی‌نظمی و جداشدگی به صورت غیرمحسوس کاسته می‌شود و بافت ستون‌ها و میدان‌های سلولی مشخصی دارد. از میزان پرخونی نیز کاسته شده است و تنها در برخی نواحی و به صورت پراکنده سلول‌های خونی تجمع دارند و در بافت تغییرات واکوئولار به صورت اندک و پراکنده وجود دارد (تصویر شماره 1، قسمت E و F). تفکیک و درجه‌بندی تغییرات پدیدآمده در متغیرهای ارزیابی‌شده بافت قلب، در گروهای مختلف در جدول شماره 2 نشان داده شده است.

بحث
نتایج تحقیق حاضر نشان داد در نمونه‌های گروه کنترل مشخصات بافت قلب کاملاً عادی است و سلول‌های عضلانی آن نظم و انسجام طبیعی دارند. انشعابات عضلانی، اتصالات سلولی و شکل سلول طبیعی و سلول عضلانی قلبی، سیتوپلاسم اسیدیوفیل و هسته مشخص دارد و اثری از فرایند غیرطبیعی در آن وجود ندارد. در نمونه‌های گروه هوازی مشخصات بافت قلب در مقایسه با گروه کنترل تغییر خاصی را نشان نمی‌دهد. سلول‌های عضلانی انسجام و نظم دارند و تنها مقداری فواصل بین‌سلولی در بافت دیده می‌شود. شمای سلولی، طبیعی و هسته سلول عضلانی مشخص است و تنها مقداری بر رنگ اسیدیوفیل سیتوپلاسم افزوده شده است. 
در نمونه‌های گروه بیولوژیک به طور کل در بافت، اثرات نظم و انسجام سلولی دیده می‌شود. گرچه بر میزان فواصل بین‌سلولی افزوده شده و جداشدگی بافتی رویت می‌شود، سلول‌های عضلانی سیتوپلاسم یکنواخت و هسته روشن و مشخص دارند. سلول‌های هم‌بندی نیز در فواصل بین سلول‌های عضلانی با تعداد و شکل مناسب دیده می‌شوند. مقدار اندکی خون در برخی نواحی و به صورت پراکنده دیده می‌شود. در نمونه‌های گروه شیمیایی اثرات بی‌نظمی و ازهم‌گسیختگی به میزان قابل توجهی در بافت افزایش یافته است. اگرچه ستون‌های عضلات قلب شکل مناسب دارند، اما انشعابات آن‌ها اندک است. در برخی نواحی بر میزان تخریب افزوده شده و مشاهدات، گواه پارگی و جداشدگی سلولی است. همچنین در بافت میزان زیادی پرخونی، با پراکندگی سلول‌های خونی و پخش‌شدگی خون در بافت همراه است.
نتیجه این مطالعه با یافته‌های نقش و همکاران همسو است که در مطالعه‌ای نشان دادند تغییر در هسته و فیبرهای عضله قلب در دُز سمی نانو‌نقره، احتمالاً نشان‌دهنده شروع آسیب بافتی از نوع آپوپتوز است [27]. به طوری که در این تحقیق نیزتغییرساختاری در بافت قلب، سلول‌های عضلانی قلب و پرخونی در گروه شیمیایی مشاهده شد. لینگ سانگ و همکاران در مطالعه‌ای نشان دادند اثرات سمی نانو‌ذرات نقره به احتمال زیاد به علت تأثیر بر زیست‌پذیری سلولی، استرس اکسیداتیو و چرخه سلولی است. قابلیت زنده‌ماندن سلول‌ها و حفظ متابولیسم آن‌ها در اثر دز سمی نانو‌نقره کاهش می‌یابد و به آسیب غشایی و کاهش فعالیت سوپراکسیدازدسموتازگلوتیون منجر می‌شود [27].
یافته‌های دیگر نیز نشان‌دهنده افزایش آپوپتوز ونکروز بافتی به دنبال مصرف نانوذرات نقره در بافت‌هایی همچون ریه و قلب هستند [28]. نتایج تحقیق مذکور نشان داد در گروه تزریق داخل صفاقی نانو‌نقره شمیایی در مقایسه با نانو‌نقره بیولوژیک، بی‌نظمی و ازهم‌گسیختگی بافت قلب به میزان قابل توجهی افزایش یافته است، اگرچه ستون‌های عضلات قلب شکل مناسب دارند، اما انشعابات آن‌ها اندک است. در برخی نواحی بر میزان تخریب افزوده شده و مشاهدان گواه پارگی و جداشدگی سلولی است. همچنین در بافت میزان زیادی پرخونی همراه با پراکندگی سلول‌های خونی و پخش‌شدگی خون در بافت دیده می‌شود. این تأثیر نانو‌نقره شیمیایی ممکن است به علت استفاده از عوامل احیاکننده در تولید نانو‌نقره شیمیایی باشد که می‌تواند برای سلامتی انسان و محیط زیست خطرات بالقوه داشته باشد. با این حال، نانوذرات نقره زیستی به علت وجود مواد و ترکیبات فعال زیستی ازجمله فلاونوئیدها و دیگر متابولیت‌های مؤثر فعال می‌توانند اثرات جانبی کمتری به همراه داشته باشند [29].
درمطالعه حاضر مشاهده شد بعد از 10 هفته تمرین هوازی در اثر تزریق نانونقره سمی بیولوژیک، در نمونه‌های گروه هوازی بیولوژیک، تنها در برخی نواحی بافت از همگسیختگی اندکی مشاهده می­گردد. نظم در اغلب نواحی بافت وجود دارد و سلول‌های عضلانی قلبی شکل مناسب همراه با هسته روشن و سیتوپلاسم منظم و یکنواخت دارند. اثری از پرخونی و التهاب در بافت مشاهده نمی‌شود. در فواصل بین‌سلولی عضلانی نیز سلول‌های بافت هم‌بندی به تعداد مناسب و هسته‌های مشخص قابل رؤیت هستند. 
تنها در برخی نواحی بافت، ازهم‌گسیختگی اندک مشاهده می‌شود. نظم در اغلب نواحی بافت وجود دارد و سلول‌های عضلانی قلبی شکل مناسب، هسته روشن و سیتوپلاسم منظم و یکنواخت دارند. اثری از پرخونی و التهاب مشاهده نشد. در گروه تمرین هوازی و متعاقب آن تزریق نانو‌شیمیایی نیز از شدت پرخونی کاسته شده و تنها در برخی نواحی بافت، تغییرات واکوئولار به صورت اندک و پراکنده وجود دارد. در نمونه‌های گروه هوازی شیمیایی تغییرات بافتی نسبت به گروه دریافت‌کننده دز شیمیایی، کمی کاهش را نشان می‌دهد؛ به طوری که از شدت بی‌نظمی و جداشدگی به صورت غیرمحسوس کاسته شده و بافت ستون‌ها و میدان‌های سلولی مشخصی دارد.
 از میزان پرخونی نیز کاسته شده است و تنها در برخی نواحی و به صورت پراکنده سلول‌های خونی تجمع دارند. در برخی نواحی بافت، تغییرات واکوئولار به صورت اندک و پراکنده وجود دارد. نتایج با مطالعه ویزولف و همکاران همسو است. مطالعه آنان روی موش صحرایی انجام شد و نتایج نشان داد 15 درصد کاهش هایپرتروفی بطن چپ پس از انفارکتوس و همچنین 15 و 12 درصد کاهش طول و عرض میوسیت‌ها به ترتیب با ورزش هوازی و 60 درصد بهبود در انقباض عضلانی قلب در افراد مبتلا به سکته قلبی ایجاد شده است. آن‌ها توانستند تاثیر مثبت ورزش هوازی بر بازسازی قلب و افزایش حساسیت ca2+ بر انقباض عضله قلب را نشان دهند [30].
نتیجه­‌گیری
نتایج تحقیق نشان داد که نانو‌نقره بیولوژیک و شیمیایی موجب آسیب به بافت عضله قلب و ایجاد نکروز و پرخونی در بافت قلب می‌شود. همچنین به نظر می­‌رسد نانوذره نقره شیمیایی، موجب آسیب بیشتر بافت قلب نسبت به نانوذره نقره بیولوژیکی می‌شود و تمرین هوازی احتمالاً می‌تواند از این اثرات به میزان زیاد یپیشگیری کند.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه بر اساس دستورالمل کار با حیوانات آزمایشگاهی دانشگاه آزاد شاهرود با کد شماره 514/77/ف/94 انجام شده است. همچنین همه آزمایش‌ها بر اساس خط مشی‌های قرارداد هلسینکی اجرا شد.
حامی مالی
این تحقیق مستخرج از رساله دکترای فروغ جواهری هوشی، در گروه فیزیولوژی ورزشی، دانشکده تربیت‌بدنی، واحد آیت‌الله آملی، دانشگاه آزاد اسلامی، آمل که با حمایت معاونت محترم پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد آیت‌الله آملی انجام شده است.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در آماده‌سازی این مقاله مشارکت داشته‌اند. 
تعارض منافع
طبق نظر نویسندگان هیچ‌گونه تعارض منافعی در این مقاله وجود ندارد.