فشار خون بالا مهم‌ترین عامل خطر در پیش‌بینی مرگ‌ومیر زودهنگام در جهان است [1]. بررسی‌ها نشان می‌دهند شیوع فشار خون بالا در میان افراد بالای 25 سال در ایران 29/9 درصد است که این افزایش نسبت به سال‌های گذشته با میزان شیوع در کشورهای دیگر از جمله نپال، چین و ایالات متحده هم‌سوست. همچنین این میزان از شیوع، احتمال وجود اضافه‌وزن و چاقی، تری‌گلیسیرید بالا، دیابت و بیماری‌های قلبی ـ عروقی را افزایش می‌دهد [2]. در گذشته ارزیابی سلامتی و بیماری را تنها بر اساس عوامل جسمی مورد بررسی قرار می‌دادند، ولی امروزه تعریف سلامتی از گستره وسیع‌تری برخوردار شده و علاوه بر وضعیت مطلوب جسمی، عوامل ذهنی نظیر تجربه‌ها، رفتارها و وضعیت روانی ـ اجتماعی نیز مورد توجه قرار می‌گیرند [3]. پزشکان نشان داده‌اند بیماران با فشار خون بالا اغلب از استرس روان‌شناختی رنج می‌برند. به نظر می‌رسد تنش، عصبانیت، و پرخاشگری پاسخ‌های فیزیولوژیک را در سیستم اعصاب سمپاتیک راه‌اندازی نموده و ترشح هورمون‌های استرس را تحریک می‌کنند و همین تحریک باعث افزایش فشار خون می‌شود [4]. 
یکی از عوامل مؤثر در بیماران مبتلا به فشار خون، استرس ادراک‌شده است. استرس تهدیدی جدی است که منجر به بیماری‌های روانی یا فیزیکی می‌شود [5]. بر اساس نظریه لازاروس و فولکمن [6]، استرس رابطه خاص بین فرد و محیط است که در این حالت شخص محیط را فراتر از منابع خود یا به‌خطراندازنده سلامت خود ارزیابی می‌کند؛ درواقع تفسیر و ارزیابی فرد از وقایع به ایجاد استرس منجر می‌شود. استرس به علت ایجاد سطح بالای افسردگی و اضطراب میزان آسیب پذیری فرد را افزایش می دهد [6]. علاوه بر استرس افراد مبتلا به فشار خون علائم مهمی از اختلالات روان‌شناختی و آشفتگی‌های روانی را گزارش کرده‌اند. یافته مونتانو [7] حاکی از آن است که آشفتگی‌های روانی می‌توانند عامل مهمی در شروع یا تشدید علائم فشار خون در بیماران باشند. شواهد پژوهشی همچنین نشان می‌دهند دشواری در تنظیم هیجان‌ها، نظیر خشم و اضطراب، در پدیدآیی مشکلات جسمانی مانند بیماری‌های قلبی ـ عروقی و فشار خون نقش دارند [7]. توانایی ابراز هیجان توسط فرد نظم‌جویی هیجان نامیده می‌شود. گراس پیشنهاد می‌کند که نظم‌جویی هیجان به فرایند تأثیرگذاری بر هیجانات، تجربیات و ابراز آن اشاره دارد و در آگاهی فرد برای درک هیجانات، پذیرش آن و توانایی کنترل رفتارهای تحریک‌آمیز و رفتار کردن برای دست‌یابی به اهداف شخصی و موقعیتی کمک می‌کند [9 ،8]. یکی از جدیدترین و جامع‌ترین الگوهای نظم‌جویی هیجانی شناختی، متعلق به گروس [10] است که تحت عنوان الگوی فرایندی نظم‌جویی هیجان مطرح شده است. قبل از اینکه یک هیجان به طور کامل تجربه شود، ارزیابی علائم هیجانی رخ می‌دهد. این علائم هیجانی می‌توانند از جنبه‌های مختلف ارزیابی شوند و بعد از این ارزیابی، ممکن است در پاسخ‌های فیزیولوژی، رفتاری و تجربی گوناگون راه‌اندازی شوند [11]. 
از میان عوامل تعیین‌کننده سلامت، رفتارهای خودمراقبتی به عنوان مهم‌ترین راه پیشگیری از ابتلا به بیماری به‌ویژه بیماری‌های مزمن شناخته شده‌اند. با توجه به نیاز مبرم بیماران مبتلا به فشار خون به خودمراقبتی برای کنترل این بیماری، مشارکت و همکاری بیمار در مراقبت از خود یکی از روش‌های بهبود کنترل فشار خون است [12]. خودمراقبتی شامل پیشگیری، حفظ سلامتی و درمان بیماری‌ها توسط خود شخص است که دربرگیرنده سبک زندگی سالم، درمان بیماری‌ها و مدیریت بیماری است [13]. با اینکه مزایای خودمراقبتی در بهبود فشار خون مشهود است، اغلب افراد از رفتارهای خودمرافبتی تبعیت نمی‌کنند [14]. پیروی از دستورالعمل‌های خودمراقبتی فشار خون بالا از قبیل کاهش وزن، فعالیت فیزیکی، توقف استعمال سیگار و مصرف غذاهای فاقد سدیم می‌تواند در تنظیم و کنترل فشار خون نقش مهمی داشته باشد [15].
شواهد پژوهشی در دهه‌های اخیر نشان می‌دهند مداخلات ذهن‌آگاهی بر سلامت روان‌شناختی افراد تأثیر بسزایی دارند. درمان مبتنی بر ذهن‌آگاهی شناختی به عنوان یک گزینه درمانی به افزایش سلامت فیزیکی، امید و خوش‌بینی بیماران کمک می‌کند [16]. ذهن‌آگاهی از جمله مداخلاتی است که در زمینه کاهش استرس [17] مورد مطالعه قرار گرفته و توسط کابات‌زین [18] به عنوان آگاهی لحظه به لحظه و بدون قضاوت، با توجه به روش ویژه یعنی حضور در لحظه تعریف شده است که می‌تواند ضمن کاهش علائم و پیامدهای پس از بیماری، اثربخشی درمان را افزایش داده و به پیشگیری از عود بیماری کمک کند [20 ،19]. پژوهش‌ها حاکی از اثربخشی مداخلات ذهن‌آگاهی بر بهبود و کنترل بیماری‌های مزمن از جمله بیماری‌های قلبی ـ عروقی [21]، فشار خون [22]، دیابت [23] و چاقی [24] است. همچنین مطالعات نشان می‌دهند درمان مبتنی بر ذهن‌آگاهی شناختی با انواع پیامدهای سلامتی نظیر کاهش استرس [22، 25-27]، اضطراب و افسردگی [26]، خستگی مرتبط با سرطان [28] و درد [27] ارتباط دارد. تحقیقات دیگر نشان داده‌اند ذهن‌آگاهی، خلق را بهبود می‌بخشد و دوره‌های آموزشی کوتاه‌مدت آن، با کاهش افسردگی و افزایش بهزیستی روانی بیماران رابطه دارد [29]. همچنین ذهن‌آگاهی باعث افزایش آگاهی از هیجانات شده و دشواری در تنظیم هیجانات را به صورت مؤثری بهبود می‌بخشد [30 ،29]؛ درنتیجه باعث بهبود دیگر جنبه‌های کارکرد جسمانی و روانی ـ اجتماعی فرد [30] و نیز بهبود تبعیت از درمان می‌شود [31].
با توجه به مطالب ذکرشده سؤال اساسی پژوهش این است که آیا درمان گروهی مبتنی بر ذهن‌آگاهی شناختی بر استرس ادراک‌شده، نظم‌جویی شناختی هیجانی و رفتارهای خودمراقبتی بیماران مبتلا به فشار خون مؤثر است؟

پژوهش حاضر از نوع نیمه‌آزمایشی و به صورت دوگروهی با طرح پیش‌آزمون ـ پس‌آزمون و پیگیری با گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش، کلیه بیماران مبتلا به فشار خون شهر کیش بودند که در سه‌ماهه نخست سال 1399 جهت درمان به یکی از مراکز درمانی شهر کیش مراجعه کردند. از آنجا که برای انجام پژوهش‌های آزمایشی و نیمه‌آزمایشی حجم نمونه حداقل پانزده نفر برای هر گروه پیشنهاد شده است [32]، نمونه این پژوهش شامل 32 نفر از داوطلبین واجد شرایط بود که ملاک‌های ورود به پژوهش را داشتند و به روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند. سپس نمونه انتخاب‌شده به صورت تصادفی و به قید قرعه در دو گروه شانزده‌نفره (یک گروه آزمایش و یک گروه کنترل) قرار گرفتند. گروه آزمایش تحت گروه‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی قرار گرفت، اما گروه کنترل مداخله‌ای دریافت نکرد. ملاک‌های ورود به پژوهش شامل ابتلا به بیماری فشار خون اولیه بر اساس پرونده پزشکی بیمار، عدم ابتلا به دیابت و عارضه سکته قلبی یا مغزی، عدم ابتلا به انواع اختلال‌های روان‌پزشکی قبل یا حین انجام پژوهش که منجر به مصرف داروهای روان‌پزشکی شده باشد، عدم شرکت در جلسات مشاوره و روان‌درمانی طی شش ماه گذشته، عدم ناتوانی جسمی همانند معلولیت حرکتی و عدم پرفشاری خون ثانویه در اثر بیماری‌های دیگر از جمله مسمومیت با الکل، تصلب شرایین، تومور غدد فوق کلیوی یا مصرف قرص‌های ضدبارداری بود. ملاک‌های خروج از پژوهش نیز داشتن بیش از یک جلسه غیبت در جلسات، شرکت در کارگاه آموزشی یا درمانی دیگر و نداشتن تمایل به ادامه همکاری در نظر گرفته شد. 
شیوه اجرا
ابتدا داده‌های پیش‌آزمون جمع‌آوری شد. سپس گروه‌ آزمایش در معرض درمان مبتنی بر ذهن‌آگاهی قرار گرفت. در این مرحله گروه کنترل هیچ‌گونه مداخله آزمایشی دریافت نکرد، اما جهت رعایت اصول اخلاقی یک جلسه دوساعته برای این بیماران برگزار شد که در این جلسه فقط به توصیف بیماری پرداخته شد. پس از گذشت هشت جلسه، از هر دو گروه پس‌آزمون و پس از گذشت دو ماه پیگیری به عمل آمد. به دلیل شیوع بیماری کرونا جلسه اول و جمع‌آوری اطلاعات پیش‌آزمون به صورت حضوری، جلسات دوم و سوم به صورت آنلاین، جلسه چهارم به صورت حضوری، جلسات پنجم تا هفتم به صورت آنلاین و جلسه آخر و جمع‌آوری اطلاعات پس‌آزمون و پیگیری به صورت حضوری اجرا شد. برای برگزاری جلسات آنلاین از نرم‌افزار adobe connect استفاده شد. پس از جمع‌آوری داده‌ها، تحلیل داده‌ها با استفاده از روش تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر و نرم‌افزار SPSS نسخه 22 انجام پذیرفت. سطح معنی‌داری آزمون‌ها 0/05 در نظر گرفته شد. 
ابزار
الف) پرسش‌نامه استرس ادراک‌شده کوهن (1983): پرسش‌نامه استرس ادراک‌شده در سال 1983 توسط کوهن و همکاران تهیه شده است. در این پژوهش از نسخه ده‌سؤالی این پرسش‌نامه استفاده شد. نحوه نمره‌گذاری پرسش‌نامه بر اساس طیف پنج‌درجه‌ای لیکرت است. کمترین امتیاز کسب‌شده صفر و بیشترین نمره 40 است که نمره بالاتر نشان‌دهنده استرس ادراک‌شده بیشتر است. کوهن و همکاران [31] با انجام پژوهشی به بررسی مشخصات روان‌سنجی این مقیاس پرداختند. نتایج نشان‌دهنده پایایی مناسب با آلفای کرونباخ 0/78 این مقیاس بود. در ایران خلیلی و همکاران در پژوهشی نشان دادند نسخه فارسی این پرسش‌نامه اعتبار و روایی مطلوبی دارد و ضریب آلفای کرونباخ 0/90 را گزارش کردند [33].
ب) پرسش‌نامه نظم‌جویی شناختی هیجانی گارنفسکی(2001): پرسش‌نامه نظم‌جویی شناختی هیجانی توسط گارنفسکی و همکاران در سال 2001 برای شناسایی راهبردهای مقابله‌ای شناختی پس از تجربه کردن وقایع یا موقعیت‌های منفی تدوین شد. دارای 36 ماده است. پاسخ‌های این پرسش‌نامه در یک پیوستار پنج‌درجه‌ای جمع‌آوری می‌شود. سازندگان این پرسش‌نامه اعتبار آن را از طریق آلفای کرونباخ برای راهبردهای مثبت 0/91، راهبردهای منفی 0/87 و کل پرسش‌نامه 0/93 محاسبه کرده‌اند [34].
ج) پرسش‌نامه رفتارهای خود مراقبتی بیماران مبتلا به فشار خون (2014): پرسش‌نامه رفتارهای خود مراقبتی بیماران مبتلا به فشار خون بالا توسط هان و همکاران در سال 2014 طراحی و روان‌سنجی شده است. نسخه فارسی پرسش‌نامه شامل بیست سؤال است که آزمودنی‌ها پاسخ خود را روی مقیاس لیکرت چهارگزینه‌ای نمره‌گذاری می‌کنند. قانعی قشلاق و همکاران در سال 1397، این ابزار را روی 325 بیمار مبتلا به فشار خون بالا اجرا کردند که بر اساس نتایج تحلیل عاملی اکتشافی، چهار عامل رژیم غذایی (گویه‌های 3، 4، 5، 7، 9، 10 و 11)، رژیم دارویی (1، 14، 15، 16 و 20)، برچسب مواد غذایی (2 و 8) و مدیریت بیماری (12، 13، 17، 18 و 19) و رژیم غذایی (6)  استخراج شد که توانستند 51/39 درصد واریانس کل متغیرهای خودمراقبتی را تبیین کنند. همچنین نتایج تحلیل عاملی تأییدی این پرسش‌نامه حاکی از برازش مطلوب آن بود. همسانی درونی کل ابزار نیز با ضریب آلفای کرونباخ 0/865 به دست آمد [12].
جلسات درمانی مربوط به درمان گروهی مبتنی بر ذهن‌آگاهی شناختی
به منظور اجرای درمان مبتنی بر ذهن‌آگاهی شناختی، برنامه و بسته درمانی با استفاده از راهنمای درمان شناختی مبتنی بر حضور ذهن تدوین سگال و همکاران ترجمه محمدخانی و همکاران [35] تهیه شد. در پژوهش حاضر رویکرد مبتنی بر ذهن‌آگاهی شناختی در هشت جلسه مشاوره گروهی 90دقیقه‌ای به اجرا درآمد. در طول این جلسات به بیان قواعد و مقررات جلسه، کمک به بیماران برای تدوین اهداف به صورت مثبت و ارائه تکالیف پرداخته شد و تکنیک‌های متنوع در خلال جلسات به تناسب موقعیت به کار برده شدند (جدول شماره 1).


 

یافته‌های جدول شماره 2 حاکی از آن است که شرکت‌کنندگان از نظر متغیرهای سن، جنسیت، وضعیت تأهل، تحصیلات، وضعیت اشتغال و درآمد همسان بودند و از این نظر بین دو گروه آزمایش و کنترل اختلاف آماری معنی‌داری وجود نداشت (P>0/05). 



نتایج حاصل از آمار توصیفی به تفکیک گروه‌های آزمایش و کنترل در پیش‌آزمون و پس‌آزمون نشان داد میانگین و انحراف‌معیار نمرات متغیرهای وابسته، در گروه آزمایش تغییرات درخور توجهی دارد و این تغییرات در مرحله پیگیری نیز پایدار بوده است، در حالی که در گروه کنترل تغییرات چشم‌گیر نیست (جدول شماره 3). 



برای بررسی معنی‌داری این تغییرات، آزمون تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر به کار رفت. قبل از انجام آزمون به بررسی پیش‌فرض‌های این آزمون پرداخته شد که نتایج آزمون کولموگروف اسمیرنوف نشان داد توزیع متغیرها نرمال است (P>0/05).  آماره آزمون به دست آمده برای هر سه متغیر استرس ادراک شده، خودنظم جویی هیجانی و خودمراقبتی نشان از نرمال بودن توزیع متغیرها داشت. همچنین نتایج آزمون لوین نشان داد پراکندگی متغیرهای وابسته در سطوح گروه ها (متغیر مداخله گر) همگن و مشابه است (P>0/05). مطابق نتایج و به دلیل معنی دار نشدن تمامی متغیرها می توان نتیجه گرفت که پیش فرض همگنی واریانس ها برقرار بوده و مشکلی برای اجرای آزمون تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر وجود ندارد.
جدول شماره 4 نشان می‌دهد اثر تعاملی گروه × زمان بر استرس ادراک‌شده مثبت (0/534=مجذور اتا، P=0/001 و F=24/749)، استرس ادراک‌شده منفی (0/254=مجذور اتا، P=0/001 و F=7/665)، هیجان مثبت (0/518=مجذور اتا، P= 0/001  و F=24/194)، هیجان منفی (0/580=مجذور اتا، P=0/001 و F= 31/030) ، رژیم غذایی (0/182=مجذور اتا، P=0/011 و  F=5/017)، رژیم دارویی (0/225=مجذور اتا، P=0/003  و F= 6/527) و مدیریت بیماری (0/150=مجذور اتا، P=0/026 و F=3/984) در سطح 0/05 اثر معنی‌دار دارد. 



همچنین نتایج نشان داد گروه‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر متغیر برچسب مواد غذایی (0/070=مجذور اتا، P=0/195 و F=1/696) تأثیر معنی‌داری ندارد. طبق نتایج، میانگین نمرات استرس ادراک‌شده مثبت، استرس ادراک‌شده منفی، هیجان مثبت، هیجان منفی، رژیم دارویی، رژیم غذایی و مدیریت بیماری در گروه آزمایش در مقایسه با گروه کنترل افزایش یافت (تصویر شماره 1). 


 

هدف پژوهش حاضر بررسی اثربخشی گروه‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی شناختی بر استرس ادراک‌شده، نظم‌جویی شناختی هیجانی و رفتارهای خودمراقبتی بیماران مبتلا به فشار خون بود. همان‌طور که یافته‌ها نشان دادند بین نمرات دو گروه در متغیرهای استرس ادراک‌شده (استرس مثبت و منفی)، خودنظم‌جویی هیجانی (خودنظم‌جویی مثبت و منفی) و بین تمام متغیرهای خودمراقبتی شامل رژیم غذایی، رژیم دارویی و مدیریت بیماری (0/05>P) به جز برچسب مواد غذایی (0/05>P) تفاوت معنی دار یافت شد. این یافته را می‌توان این‌گونه تبیین کرد که در مداخلات مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر آگاهی لحظه به لحظه و بدون قضاوت، با توجه به روش ویژه یعنی حضور در لحظه، پذیرش، حساسیت‌زدایی، افزایش آگاهی و مشاهده‌گری بدون داوری تأکید می‌شود که می‌تواند به کاهش علائم و پیامدهای استرس بینجامد. در ذهن‌آگاهی از هفت تکنیک عدم پیش‌داوری، شکیبایی و صبر، ذهن آغازگر (حالت ذهنی آغازگری)، اعتماد، تقلا نکردن، پذیرش و آزاد کردن (بگذار تا بگذرد) استفاده می‌شود که همه این تکنیک‌ها در مقابله با استرس مؤثر هستند [16]. علاوه بر تکنیک‌های مورد استفاده، چون درمان به صورت گروهی بود بیماران از تجارب یکدیگر و گفت‌وگو با هم در مورد بیماری و روش‌های خودمراقبتی بهره می‌بردند و به همین دلیل می‌توان به این تجربه هم به عنوان فاکتوری که منجر به کاهش استرس در بیماران شده است، اشاره کرد. 
یافته دیگر پژوهش حاضر حاکی از اثربخشی گروه‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی شناختی بر خودنظم‌جویی هیجانی بود که با پژوهش‌های پیشین هم‌خوانی دارد. آلتین و همکاران [30] در پژوهشی با عنوان ارتقای بهزیستی روانی ـ اجتماعی دانشجویان بین‌المللی از طریق ذهن‌آگاهی با تمرکز بر احساسات دشوار به این نتیجه دست یافتند که این برنامه بر تنظیم هیجان‌ها اثر مثبت دارد. پونتی و همکاران [39] در پژوهشی تحت عنوان فواید مراقبه ذهن‌آگاهی بر کاهش فشار خون و استرس و هیجان منفی در بیماران مبتلا به فشار خون به این نتیجه دست یافتند که این برنامه بر کاهش هیجان منفی تأثیر مثبت دارد. کمپبل و همکاران [40] نیز در پژوهشی با عنوان تأثیر ذهن‌آگاهی مبتنی بر کاهش استرس بر توجه، نشخوار فکری و فشار خون در زنان مبتلا به سرطان به این نتیجه رسیدند که این برنامه به کاهش استرس و نشخوار فکری بیماران کمک می‌کند.
این یافته را می‌توان این‌گونه تبیین کرد که ذهن‌آگاهی روشی است که در ترکیب با خودآرام‌سازی و جهت‌گیری‌های خاص ذهنی نسبت به یک تجربه، هشیاری نسبت به زمان اکنون بدون پیش‌داوری و کاهش درگیری در افکار و احساسات را تشویق می‌کند [41]. تأملات ذهن‌آگاهی معمولاً شامل تمرکز بر لحظه حال یا اکنون با استفاده از تنفس به عنوان یک لنگر و تکیه است و به افکار مزاحم اجازه می‌دهد بدون پیش‌داوری از ذهن عبور کنند [42]. درنتیجه این تکنیک به فرد آموزش می‌دهد تا پاسخ‌های متناسب‌تری برای ناراحتی‌های هیجانی جایگزین کند و پاسخ‌های شرطی‌شده را کاهش دهد. در ذهن‌آگاهی افراد یاد می‌گیرند که تجربیات را از خودشان مجزا کنند و به عنوان یک حالت گذرا و موضوعی برای تغییر بپذیرند. ذهن‌آگاهی شناختی بر مهارت‌های پیشگیری از عود شناختی رفتاری مثل شناسایی موقعیت‌های پرخطر، آموزش مهارت‌های مقابله‌ای و مراقبه ذهن‌آگاهانه مرکزیت پیدا کرده است. تمرینات ذهن‌آگاهی به آزمودنی‌ها یاد می‌دهد که وضعیت‌های هیجانی، جسمانی و شناختی را بدون واکنش غیرارادی مورد مشاهده قرار دهند. با به‌کارگیری فنون شناختی از جمله فن غیر قضاوتی بودن به افراد یاد می‌دهند که افکار و احساسات خود را بدون قضاوت بپذیرند؛ این روش مانع از ایجاد تفکرات منفی شده و باعث تغییراتی در الگوها، باورها و نگرش‌های فرد در مورد افکارش می‌شود. 
یافته دیگر تحقیق حاکی از اثربخشی گروه‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی شناختی بر خودمراقبتی بیماران مبتلا به فشار خون بود که با نتایج پژوهش‌های پیشین هم‌خوانی دارد. مارکوئز و همکاران [25] در پژوهشی با عنوان فواید مراقبه ذهن‌آگاهی بر کاهش فشار خون و استرس بیماران مبتلا به فشار خون، به اثر مثبت ذهن‌آگاهی بر رعایت رژیم دارویی بیماران اشاره کرده‌اند. بلوم و همکاران [43] نیز در پژوهشی تحت عنوان تحلیل فشار خون از کاهش استرس با استفاده از مراقبه ذهن‌آگاهی و یوگا به این نتیجه دست یافتند که این تکنیک‌ها باعث کاهش فشار خون در بیماران می‌شوند.
این یافته را می‌توان این‌گونه تبیین کرد که درمان‌های مبتنی بر ذهن‌آگاهی به واسطه اینکه به هر دو بعد جسمانی و روانی می‌پردازند، دارای اثربخشی بالایی برای برخی مداخلات بالینی و بیماری‌های جسمانی هستند. به عنوان مثال، توجه به فرایندهای فکری و نه محتوا، یکی از تغییرات مهم در رویکرد ذهن‌آگاهی بود که به بسیاری از بیماران اجازه می‌داد تا با روند درمان درگیر شوند و خودمدیریتی و خودمراقبتی را با رعایت رژیم دارویی، رژیم غذایی و مدیریت بیماری افزایش دهند.

گروه‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی شناختی می‌تواند بر بیماران مبتلا به فشار خون در زمینه بهبود استرس ادراک‌شده و نظم‌جویی هیجانی از یک سو و رفتارهای خودمراقبتی از سوی دیگر تأثیر مثبت داشته باشد. ذهن‌آگاهی شناختی نشان داد توجه به روند افکار مهم بوده و آگاهی یافتن از افکار، هیجانات و احساسات می‌تواند منجر به پذیرش و تعهد بیشتر رویدادهای ذهنی شود و کناره‌گیری تجربی کمتری صورت گیرد؛ همچنین باعث ایجاد حالتی با دلسوزی و انعطاف‌پذیری بیشتر می‌شود. رویکرد ذهن‌آگاهی باعث ایجاد شکاف بزرگ‌تری بین انگیزه‌ها و واکنش می‌شود و توانایی بعدی برای داشتن طیف وسیع‌تری از رویکردهای ماهرانه به موقعیت‌ها را نشان می‌دهد و اشخاصی که آگاهی فراشناختی بالایی دارند می‌توانند از بیماری‌هایی همچون استرس، افسردگی و الگوهای تفکر منفی دوری کنند.
از محدودیت‌های پژوهش حاضر می‌توان به محدودیت در زمینه اجرای پژوهش و عدم همکاری بیماران جهت شرکت در جلسات مداخله اشاره داشت. از آنجا که پژوهش حاضر نشان داد درمان مبتنی بر ذهن‌آگاهی شناختی بر استرس ادراک‌شده، نظم‌جویی هیجانی و شناختی و خودمراقبتی بیماران مبتلا به فشار خون اثرگذار است، بنابراین می‌توان از نتایج این پژوهش برای طراحی و اجرای سمینار و کارگاه‌هایی به منظور آموزش تکنیک‌های ذهن‌آگاهی به افرادی که مبتلا به بیماری‌های مزمن هستند در مراکز درمانی بهره جست. 

این مقاله مورد تایید کمیته اخلاق دانشگاه آزاد اسلامی، واحد امارات و با کد اخلاق IR.SBMU.RETECH.REC.1399.590  قرار گرفت. اصول اخلاقی تماماً در این مقاله رعایت شده است. شرکت کنندگان اجازه داشتند هر زمان که مایل بودند از پژوهش خارج شوند. همچنین همه شرکت کنندگان در جریان روند پژوهش بودند. اطلاعات آن ها محرمانه نگه داشته شد.

این مقاله مستخرج از رساله دکتری نویسنده اول در گروه روانشناسی، دانشکده روانشناسی، واحد امارات، دانشگاه آزاد اسلامی، دبی، امارات متحده عربی است.

تمام نویسندگان در آماده‌سازی این مقاله به صورت یکسان مشارکت داشته‌اند.

بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.

بدین‌وسیله از حمایت‌های علمی و معنوی معاونت پژوهشی، مدیریت مراکز درمانی شهر کیش و نیز تمامی کادر درمانی مراکز درمانی کیش که صمیمانه ما را در انجام این تحقیق یاری نمودند، تشکر و قدردانی می‌شود.

References

1. Zhou B, Bentham J, Di Cesare M, Bixby H, Danaei G, Cowan MJ, et al. Worldwide trends in blood pressure from 1975 to 2015: A pooled analysis of 1479 population-based measurement studies with 19· 1 million participants. The Lancet. 2017; 389(10064):37-55. [DOI:10.1016/S0140-6736(16)31919-5]
2. Mahdavi M, Parsaeian M, Mohajer B, Modirian M, Ahmadi N, Yoosefi M, et al. Insight into blood pressure targets for universal coverage of hypertension services in  Iran: The 2017 ACC/AHA versus JNC 8 hypertension Guidelines. BMC Public Health. 2020; 20:347. [DOI:10.1186/s12889-020-8450-1]
3. Ljótsson B, Hesser H, Andersson E, Lindfors P, Hursti T, Rück C, et al. Mechanisms of change in an exposure-based treatment for irritable bowel syndrome. Journal of Consulting and Clinical Psychology. 2013; 81(6):1113-26. [DOI:10.1037/a0033439] [PMID]
4. Luke Seaward B. Managing stress principles and strategies for health and wellbeing. Burlington: Jones & Bartlett Publishers; 2011. https://books.google.com/books/about/Managing_Stress.html?id=uCbpmLFUzwAC
5. Chai MS, Low CS. Personality, coping and stress among university students. American Journal of Applied Psychology. 2015; 4(3-1):33-8. [DOI:10.11648/j.ajap.s.2015040301.16]
6. Lazarus RS, Folkman S. Cognitive theories of stress and the issue of circularity. In: Appley MH & Trumbull R, editors. The Plenum series on stress and coping. Dynamics of stress: Physiological, psychological, and social perspectives. New York: Plenum Press.; 1986. [DOI:10.1007/978-1-4684-5122-1_4]
7. Montano D. Depressive symptoms and blood pressure: A cross-sectional study of population data. Journal of Psychophysiology. 2020; 34(2):123-35. [DOI:10.1027/0269-8803/a000242]
8. Gross JJ, Jazaieri H. Emotion, emotion regulation, and psychopathology: An affective science perspective. Clinical Psychological Science. 2014; 2(4):387-401. [DOI:10.1177/2167702614536164]
9. Rottenberg J, Gross JJ. When emotion goes wrong: Realizing the promise of affective science. Clinical Psychology: Science and Practice. 2003; 10(2):227-32. [DOI:10.1093/clipsy.bpg012]
10. Gross JJ. Handbook of emotion regulation. New York: Guilford publications; 2013.
11. John OP, Gross JJ. Individual differences in emotion regulation. In: Gross JJ, editor. Handbook of emotion regulation. New York: The Guilford Press; 2007. https://psycnet.apa.org/record/2007-01392-017
12. Ghanei Gheshlagh R, Ghalenoee M, Dalvand S, Farajzadeh M, Ebadi A. [Psychometric properties of Persian version of Hypertension Self-Care Profile in patients with high blood pressure (Persian)]. Koomesh. 2017; 2(1):25-32. http://koomeshjournal.semums.ac.ir/article-1-3921-en.html
13. Gohar F, Greenfield SM, Beevers DG, Lip GY, Jolly K. Self-care and adherence to medication: A survey in the hypertension outpatient clinic. BMC Complementary and Alternative Medicine. 2008; 8:4.  [DOI:10.1186/1472-6882-8-4] [PMID] [PMCID]
14. Hu H, Li G, Arao T. Prevalence rates of self-care behaviors and related factors in a rural hypertension population: A questionnaire survey. International Journal of Hypertension. 2013; 2013:526949. [DOI:10.1155/2013/526949] [PMID] [PMCID]
15. Yang SO, Jeong GH, Kim SJ, Lee SH. Correlates of self-care behaviors among low-income elderly women with hypertension in South Korea. Journal of Obstetric, Gynecologic & Neonatal Nursing. 2014; 43(1):97-106. [DOI:10.1111/1552-6909.12265] [PMID]
16. Felder JN, Segal Z, Beck A, Sherwood NE, Goodman SH, Boggs J, et al. An open trial of web-based mindfulness-based cognitive therapy for perinatal women at risk for depressive relapse. Cognitive and Behavioral Practice. 2017; 24(1):26-37. [DOI:10.1016/j.cbpra.2016.02.002]
17. Khoury B, Sharma M, Rush SE, Fournier C. Mindfulness-based stress reduction for healthy individuals: A meta-analysis. Journal of Psychosomatic Research. 2015; 78(6):519-28. [DOI:10.1016/j.jpsychores.2015.03.009] [PMID]
18. Kabat-Zinn J. Mindfulness. Mindfulness. 2015; 6:1481-3.  [DOI:10.1007/s12671-015-0456-x]
19. Hsu SH, Grow J, Marlatt GA. Mindfulness and addiction. Recent Developments in Alcoholism. 2008; 18:229-50. [DOI:10.1007/978-0-387-77725-2_13] [PMID]
20. Bowen S, Witkiewitz K, Clifasefi S, Grow J, Chawla N, Hsu S, et al. Relative efficacy of mindfulness-based relapse prevention, standard relapse prevention, and treatment as usual for substance use disorders: A randomized clinical trial. JAMA Psychiatry. 2014; 71(5):547-56.  [DOI:10.1001/jamapsychiatry.2013.4546] [PMID] [PMCID]
21. Ede DE, Walter FA, Hughes JW. Exploring How Trait Mindfulness Relates to Perceived Stress and Cardiovascular Reactivity. International Journal of Behavioral Medicine. 2020; 27(4):415-25. [doi:10.1007%2Fs12529-020-09871-y]
22. Solano Lopez AL. Effectiveness of the mindfulness-based stress reduction program on blood pressure: A systematic review of literature. Worldviews on Evidence-Based Nursing. 2018; 15(5):344-52. [DOI:10.1111/wvn.12319] [PMID]
23. Xiao L. Blood sugar reduction of type 2 diabetic patients through a mindfulness intervention program. NeuroQuantology. 2018; 16(1).  [DOI:10.14704/nq.2018.16.1.1161]
24. Hanson P, Shuttlewood E, Halder L, Shah N, Lam F, Menon V, et al. Application of mindfulness in a tier 3 obesity service improves eating behavior and facilitates successful weight loss. The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism. 2019; 104(3):793-800. [DOI:10.1210/jc.2018-00578] [PMID]
25. Márquez PHP, Feliu-Soler A, Solé-Villa MJ, Matas-Pericas L, Filella-Agullo D, Ruiz-Herrerias M, et al. Benefits of mindfulness meditation in reducing blood pressure and stress in patients with arterial hypertension. Journal of Human Hypertension. 2019; 33(3):237-47. [DOI:10.1038/s41371-018-0130-6] [PMID]
26. Kowalczyk M, Krejtz I, Wisiecka K, Jankowski T, Holas P, editors. Mindfulness-based cognitive therapy reduces anxiety, depression and perceived stress in socially anxious people. XVI European Congress Og psychology, July 2019, Moscow, Russia. [DOI: 10.13140/RG.2.2.10065.68965]
27. Day MA, Ward LC, Ehde DM, Thorn BE, Burns J, Barnier A, et al. A pilot randomized controlled trial comparing mindfulness meditation, cognitive therapy, and mindfulness-based cognitive therapy for chronic low back pain. Pain Medicine. 2019; 20(11):2134-48. [DOI:10.1093/pm/pny273] [PMID]
28. Bruggeman-Everts F, Van der Lee M, Wolvers M, Van de Schoot R. Understanding change in online mindfulness-based cognitive therapy for chronic cancer-related fatigue. Evaluation of two different Web-based interventions for chronic cancer-related fatigue [PhD. Dissirtation]. Netherlands: University of Twente; 2019.
29. Bohlmeijer E, Prenger R, Taal E, Cuijpers P. The effects of mindfulness-based stress reduction therapy on mental health of adults with a chronic medical disease: A meta-analysis. Journal of Psychosomatic Research. 2010; 68(6):539-44. [DOI:10.1016/j.jpsychores.2009.10.005] [PMID]
30. Altinyelken HK. Promoting the psycho-social well-being of international students through mindfulness: A focus on regulating difficult emotions. Contemporary Buddhism. 2018; 19(2):185-202. [DOI:10.1080/14639947.2019.1572306]
31. Cohen S, Kamarck T, Mermelstein R. A global measure of perceived stress. Journal of Health and Social Behavior. 1983; 24(4):385-96.  [DOI:10.2307/2136404] [PMID]
32. Delawar A. [Research Methods in Psychology and Educational Sciences (Persian)]. Tehran: Editing Publishing; 2004.
33. Khalili R, Ebadi A, Tavallai A, Habibi M. Validity and reliability of the Cohen 10-item Perceived Stress Scale in patients with chronic headache: Persian version. Asian Journal of Psychiatry. 2017; 26:136-40. [DOI:10.1016/j.ajp.2017.01.010] [PMID]
34. Hasani J. [The psychometric properties of the Cognitive Emotion Regulation Questionnaire (CERQ) (Persian)]. Clinical Psychological. 2010; 2(3):73-84. https://www.sid.ir/en/Journal/ViewPaper.aspx?ID=191017
35. Segal ZV, Teasdale JD, Williams JM, Gemar MC. The mindfulness-based cognitive therapy adherence scale: Inter-rater reliability, adherence to protocol and treatment distinctiveness. Clinical Psychology & Psychotherapy. 2002; 9(2):131-8. [DOI:10.1002/cpp.320]
36. Tulloh R, Garratt V, Tagney J, Turner-Cobb J, Marques E, Greenwood R, et al. A pilot randomised controlled trial investigating a mindfulness-based stress reduction (MBSR) intervention in individuals with pulmonary arterial hypertension (PAH): the PATHWAYS study. Pilot and Feasibility Studies. 2018; 4:78. [DOI:10.1186/s40814-018-0270-z] [PMID] [PMCID]
37. Oberg EB, Rempe M, Bradley R. Self-directed mindfulness training and improvement in blood pressure, migraine frequency, and quality of life. Global Advances in Health and Medicine. 2013; 2(2):20-5. [DOI:10.7453/gahmj.2013.006] [PMID] [PMCID]
38. Khosravi E, Ghorbani M. [Effectiveness of mindfulness-based stress reduction on perceived stress and blood pressure among the hypertensive women (Persian)]. Feyz. 2016; 20(4):361-8. http://feyz.kaums.ac.ir/browse.php?a_id=3136&slc_lang=en&sid=1&printcase=1&hbnr=1&hmb=1
39. Ponte P, Castella M, Filella D, Feliu A, Matas L, Soler J, et al. Benefits of mindfulness meditation in reducing blood pressure and stress in patients with arterial hypertension. Journal of Hypertension. 2018; 36:e294-5. [DOI:10.1097/01.hjh.0000539863.81866.ac]
40. Campbell TS, Labelle LE, Bacon SL, Faris P, Carlson LE. Impact of mindfulness-based stress reduction (MBSR) on attention, rumination and resting blood pressure in women with cancer: A waitlist-controlled study. Journal of Behavioral Medicine. 2012; 35(3):262-71. [DOI:10.1007/s10865-011-9357-1] [PMID]
41. Potek R. Mindfulness as a school-based prevention program and its effect on adolescent stress, anxiety and emotion regulation [Ph.D. Dissirtation]. New York University; 2012. https://eric.ed.gov/?id=ED537610
42. Williams JMG, Duggan DS, Crane C, Fennell MJ. Mindfulness-Based cognitive therapy for prevention of recurrence of suicidal behavior. Journal of Clinical Psychology. 2006; 62(2):201-10. [DOI:10.1002/jclp.20223] [PMID]
43. Blom K, Baker B, How M, Dai M, Irvine J, Abbey S, et al. Hypertension analysis of stress reduction using mindfulness meditation and yoga: results from the harmony randomized controlled trial. American journal of Hypertension. 2014; 27(1):122-9. [DOI:10.1093/ajh/hpt134] [PMID]