مقدمه
امروزه با افزایش شیوه زندگی ماشینی و کاهش تحرک، شاهد افزایش برخی بیماری‌ها، مانند بیماری‌های قلبی‌عروقی هستیم که با بی‌تحرکی و تغذیه نامناسب، مانند افزایش استفاده ازمنابع غذایی بی‌کیفیت و ناسالم ارتباط مستقیم دارد. در این میان بیماری‌های قلبی‌عروقی روزبه‌روز رو به افزایش است. عمده بیماری‌های قلبی‌عروقی شامل آترواسکلروزیس یا عوارض جانبی آن است [1]. 
آترواسکلروزیس یک بیماری التهاب کرونری دیواره عروق است و زمانی رخ می‌دهد که به دلیل عدم توانایی برای خارج کردن، کلسترول اضافی در سلول‌های فوم ماکروفاژ تجمع می‌یابد. سلول‌های فوم ماکروفاژ سلول‌های متورمی در دیواره عروق هستند که عمدتاً از ماکروفاژهای غنی از لیپوپروتئین با چگالی کم تشکیل شده‌اند و عامل فیزیکی انسداد عروقی هستند. 
علی‌رغم مفید بودن کلسترول برای تداوم تعدادی از فرایندهای حیاتی سلول، ازدیاد آن می‌تواند عملکرد سلول را به مخاطره اندازد. هنگامی که سطح کلسترول سلول نسبت به فسفولیپیدهای موجود در غشا فراتر رود یا اینکه کلسترول به کلسترول استر تبدیل شود، کلسترول اضافی داخل سلول حالت سمیت ایجاد می‌کند و سبب تخریب سلول‌های اندوتلیال می‌شود [2]. 
از طرفی انتقال معکوس کلسترول، یک فرایند ضدآترواسکلروزیس است و به جمع‌آوری کلسترول اضافی از بافت‌های پیرامونی، از‌ جمله ماکروفاژهای دیواره سرخرگی و بازگرداندن آن‌ها به کبد همراه با شکل‌گیری لیپوپروتئین با چگالی بالا گفته می‌شود [3]. یکی از اجزای مهم انتقال معکوس کلسترول‌، تنظیم ژن‌های خانواده گیرنده پروتئینی آدنوزین تری‌فسفات توسط گیرنده X کبدی است. 49 ژن متفاوت رمزگذاری‌کننده انتقال‌دهنده‌های ABC در انسان شناخته شده است. 
بر طبق سیستم اصطلاحات ژن آنزیم سیتوکروم P450، تمام ژن‌های ABC به هفت زیر‌مجموعه تقسیم شده که ABCA-ABCG نامیده می‌شوند. در بیماری‌های عروقی، مانند آترواسکلروزیس، عواملی چون پروتئین‌های انتقال‌دهنده غشایی (ATP (ABCs به علت دخالت در هموستاز کلسترول، تنظیم فشار خون، عملکرد اندوتلیال، التهاب عروقی و تولید و تجمع پلاکت نقش مهمی را بازی می‌کنند. 
از جمله ABC‌ها که به‌ طور مستقیم یا غیر‌مستقیم بر خروج کلسترول سلولی، پاسخ التهابی در ماکروفاژها، تکثیر  مگاکاریوسیت‌ها و تشکیل ترومبوز مؤثرند ABCC9 ،ABCC6‌ ،ABCC1‌ و ABCB6‌ ،ABCG4 ،ABCG1 هستند که ممکن است بر عملکرد عروقی و فشار خون مؤثر بوده و در بیماری‌های قلبی‌عروقی و عوارض آن نقش ایفا کنند. 
مطالعات نشان داده‌اند که فعالیت بدنی می‌تواند به افزایش بیان بعضی از خانوده ژن‌های ABC مانند ABCA1 ،ABCG5‌ ،ABCG4‌ ،ABCG1 ،ABCG5/8 ‌و ABCA5 منجر شود [4 ,5, 6, 7, 8]که درنتیجه سبب بهبود برخی مراحل کلیدی در فرایند انتقال معکوس کلسترول، مانند افزایش و ترکیب لیپوپروتئین با چگالی بالا و افزایش خروج کلسترول از سلول می‌شود. بنابراین تمرین جزء اصلی توان‌بخشی قلبی است و عوارض جانبی قلبی‌عروقی و مرگ‌و‌میر ناشی از بیماری‌های قلبی‌عروقی را کاهش می‌دهد. 
ری و همکاران گزارش کردند که افزایش بیان ژن ABCA5 در بیماران دیس لیپیدمی سبب کاهش سطوح کلسترول شد [9]. یه و همکاران نیز گزارش کردند که حذف کردن ABCA5 با افزایش سطوح لیپوپروتئین با چگالی کم همراه است [10]. هرچند مطالعات گزارش کردند که ABCA5 در خروج چربی از سلول دخالت دارد، اما نقش آن به عنوان انتقال‌دهنده، در بیماری آترواسکلروزیس در پرده ابهام است [9]. نقش ABCA5 در بیماری‌های وابسته به کلسترول، مانند بیماری‌های قلبی‌عروقی به مطالعات بسیاری نیاز دارد و همچنین مطالعات اندکی روی مرحله بازتوانی بیماران قلبی‌عروقی و اثرات تمرینات ترکیبی بر تظاهر ژن ABCA5 انجام شده است. پژوهش حاضر در نظر دارد به این سؤال پاسخ دهد که آیا هشت هفته تمرین ترکیبی بر بیان ژن ABCA5 گلبول‌های سفید خون در مردان میانسال پس از عمل بای‌پس قلبی تأثیر دارد؟
مواد و روش‌ها
روش پژوهش حاضر، نیمه‌تجربی و با طرح پیش‌آزمون پس‌آزمون است. جامعه آماری این پژوهش همه بیماران بیمارستان تخصصی قلب و عروق جوادالائمه مشهد با (محدوده سنی 65-50 سال) بودند. نمونه آماری از میان جامعه آماری و با توجه به شرایط ورود به تحقیق به صورت داوطلبانه انتخاب شدند. حجم نمونه با توجه به مطالعات قبلی و میزان در دسترس بودن بیمار انتخاب شد. 
بدین طریق 26 نفر از مردان که تحت عمل جراحی بای‌پس عروق قرار گرفته بودند با شیوه نمونه‌گیری دردسترس انتخاب شده و با توجه به معیارهای ورود به پژوهش (سلامت فرد از لحاظ شناختی، بینایی و شنوایی، نداشتن فشار خون بیشتر از 160 میلی متر جیوه و دیاستولیک بالاتر از 100 میلی متر جیوه، عدم استفاده از داروها، عدم استفاده از وسایل کمکی نظیر واکر) به‌ طور تصادفی به دو گروه آزمایش و کنترل تقسیم شدند. 
معیارهای خروج از پژوهش شامل غیبت بیش از سه جلسه متوالی و چهار جلسه غیرمتناوب، عدم تمایل به ادامه شرکت در پژوهش، بروز آسیب یا علائم بالینی، شرکت در فعالیت‌های ورزشی دیگر به صورت هم‌زمان و تشخیص پزشک متخصص برای ادامه شرکت در پژوهش بود. 
متغیرهای آنتروپومتریک شامل سن (سال)، قد (سانتی‌متر)  توسط دستگاه SEKA دیجیتالی ساخت آلمان با دقت 0/1 کیلوگرم، درصد چربی بدن و شاخص توده بدنی (کیلوگرم بر مترمربع) توسط دستگاه دیجیتالی (Inbody 720 ساخت کره جنوبی)، ضربان قلب (ضربان در دقیقه) توسط دستگاه ضربان سنج پولار مدل F1tm ساخت کشور فنلاند، فشار خون استراحتی (میلی‌متر جیوه) با دستگاه فشارسنج عقربه‌ای ALPK-2 مدل -500 و همچنین زمان‌های تمرین آزمودنی‌ها توسط زمان‌سنج دیجیتال با دقت 0/01 ثانیه اندازه‌گیری شد (جدول شماره 1). 


قبل از شروع تمرینات ترکیبی، از شرکت‌کنندگان در ابتدای کار و پس از 12-10 ساعت ناشتایی بین ساعت هشت تا نُه صبح به میزان پنج سی‌سی از سیاهرگ بازویی نمونه‌گیری خونی به عمل آمد و در لوله‌های آزمایشی با ماده ضدانعقاد EDTA جمع‌آوری شد. جداسازی لنفوسیت‌ها در این مرحله انجام شد. برای بررسی بیان ژن‌ ABCA5 از روش Real-Time-PCR‌ استفاده شد. 
سپس آزمودنی‌ها به مدت هشت هفته در برنامه‌های تمرینات ترکیبی شرکت کردند. پس از هشت هفته نیز از آزمودنی‌ها در حالت ناشتا خون‌گیری به عمل آمد و میزان تغییرات مجدداً ارزیابی شد. زمان خون‌گیری در مرحله پیش‌آزمون، 24 ساعت قبل از شروع اولین جلسه تمرین و در مرحله پس‌آزمون 48 ساعت پس از پایان آخرین جلسه تمرین (جهت پیشگیری از اثر حاد تمرین بر متغیرهای تحقیق) بود. 
در این پژوهش بیماران تمرینات ترکیبی (هوازی و مقاومتی) را به ‌طور هم‌زمان در محل بیمارستان جوادالائمه بخش بازتوانی، انجام دادند. بیماران در یک دوره 24‌جلسه‌ای، تمرینات ورزشی را به صورت سه روز در هفته و در هر جلسه بازتوانی قلبی را با توجه به ارزیابی‌ها (وضعیت قلبی ـ ریوی، تست تحمل ورزش و...) به مدت یک الی یک ساعت و نیم انجام دادند. در هر جلسه درمانی، برای گرم کردن در ابتدا و سرد کردن تدریجی در انتهای برنامه ورزشی از تمرینات کششی استفاده شد. در جدول شماره 1 مشخصات فردی آزمودنی‌ها آمده است.
برنامه تمرینی عبارت بود از راه رفتن روی تردمیل (بیست تا سی دقیقه)، رکاب زدن دوچرخه ثابت (ده تا دوازده دقیقه) و استفاده از ارگومتر دستی (ده دقیقه). همه افراد این گروه تمرینات مذکور را طی هر جلسه بازتوانی انجام دادند. شدت و مدت‌زمان تمرینات به‌تدریج و بر اساس توانایی افراد و اصول تمرین افزایش یافت. به نحوی که در هفت الی ده جلسه آخر به 80 درصد حداکثر ضربان قلب بیماران رسید. ضربان قلب، قبل و بعد از تمرینات هوازی و یک‌باردر زمان سرد کردن با استفاده از ضربان‌سنج پولار اندازه‌گیری و از طریق فرمول کارونن محاسبه شد (فرمول شماره 1)
1. ضربان قلب استراحت+[(55 ،75 درصد)×(ضربان قلب استراحت-ضربان قلب بیشینه)]=ضربان قلب ذخیره 
میزان اضافه بار تمرین: هر هفته با افزایش شدت تمرین، تقریباً به میزان پنج درصد به ضربان قلب هدف افزوده شد. تمرین و برنامه تمرینی‌مقاومتی مورد‌نظر مشخص‌شده برای آن‌ها با هشت تکرار در جلسات اولیه و افزایش تعداد تکرار حرکات تا پانزده تکرار در جلسات بعدی در سه سِت انجام شد که حرکات شامل اسکات با توپ فیزیوبال، فلکشن شانه، فلکشن هیپ ، آبداکشن شانه‌، آبداکشن هیپ‌، فلکشن آرنج‌، پلانتار فلکشن مچ پا و دورسی فلکشن مچ بود.
حرکات در ابتدا با هشت تکرار با استفاده از تراباند ضعیف (زردرنگ) انجام شد. سپس در هر جلسه به هر حرکت، دو تکرار افزوده شد تا تعداد تکرارهای هر حرکت به پانزده تکرار برسد. سپس قدرت تراباند (صورتی‌رنگ) افزایش یافت و به همین خاطر مجدداً حرکات در ابتدا با هشت تکرار و به‌مرور تا پانزده تکرار در جلسات بعدی افزایش یافت. 
برای انجام تمرینات هوازی و مقاومتی ترتیب خاصی وجود نداشت و بیماران در فاصله زمانی بین تمرینات هوازی، تمرینات مقاومتی انجام می‌دادند یا اینکه به‌ طور مجزا بعد از تمرینات هوازی، تمرینات مقاومتی انجام دادند. در انتهای هر جلسه، تمرین سرد کردن با حرکات کششی و حرکات آرام‌سازی به مدت پنج تا ده دقیقه انجام شد. نوسانات ضربان قلب بیمار در تمام مراحل تمرین توسط سیستم مانیتورینگ، محقق و متخصص قلب کنترل می‌شد. میزان فشار خون بعد از استفاده از هر دستگاه توسط پرستاران بازتوانی اندازه‌گیری و ثبت می‌شد. گروه کنترل شامل افرادی بود که در دوره تمرینات ترکیبی پس از عمل جراحی شرکت نکردند و هیچ‌گونه فعالیت منظم فیزیکی نداشتند.
اندازه‌گیری بیان ژن
برای تخلیص mRNA، سلول‌های PBMC در نیتروژن مایع قرار داده شدند و به صورت کامل توسط mortal&pestle خرد شدند. برای به دست آوردن mRNA، بافت تخریب‌شده در بافر RLT هموژنیزه شد و سپس پودر بافت و نیتروژن مایع در تیوب میکروسانتریفیوژ RNase free دو میلی‌لیتر ریخته و اجازه داده شد تا نیتروژن مایع تبخیر شود. ولی لنفوسیت‌ها از حالت یخ‌زدگی خارج نشود. به میزان کافی بافر RLT اضافه شد. Lysate مستقیماً به ستون QIAshredder که در تیوب قرار داشت، منتقل شد و به مدت دو دقیقه و با سرعت بالا سانتریفیوژ شد. برای سنتز cDNA، دویست نانوگرم mRNA با استفاده از پرایمر اولیگو (dT) و کیت مخصوص ارزیابی شد. 
برای بررسی بیان ژن از روش‌ Real-Time-PCR‌ استفاده شد. در انتها، پس از به دست آمدن نتایج با استفاده از دستگاه یووی تک و به دست آوردن مقادیر بتااکتین برای هر نمونه، عددهای به‌دست‌آمده‌، بر مقادیر بتااکتین برای هریک، تقسیم و حاصل در صد ضرب شد تا مقادیر mRNA مربوط به بیان ژن برای هر نمونه بر اساس درصد به دست آید (جدول شماره 2).


واکنش زنجیره‌ای پلیمراز با دستگاه BIO RAD و در پلیت‌های 96‌چاهکی انجام شد. برنامه زمانی‌گرمایی مراحل PCR در جدول شماره 3 آمده است.


جهت سنجش تعداد کپی‌های ژن هدف و مرجع از روش Pfaffle استفاده شد.
به دلیل استفاده از مدل خون‌گیری در پژوهش حاضر، ابتدا به تمام آزمودنی‌ها توضیحات کامل اخلاقی داده شد. همچنین به آن‌ها اطمینان خاطر داده شد که اطلاعات شخصی آن‌ها محفوظ می‌ماند.
تحلیل آماری
جهت نشان دادن میانگین و انحراف معیار از آمار توصیفی استفاده شد. نرمال بودن داده‌ها با استفاده از آزمون شاپیرو ویلک بررسی شد. پس از حصول اطمینان برای استفاده از آزمون‌های پارامتریک تی همبسته و تی وابسته از نرم‌افزار SPSS نسخه 21 در سطح معناداری 0/05≥P برای تجزیه و تحلیل داده‌ها استفاده شد.
یافته‌ها
با توجه به نتایج جدول شماره 4 نتایج پیش‌آزمون نشان داد که بین گروه‌ها تفاوت معناداری وجود ندارد و احتمالاً تفاوت‌های مشاهده‌شده در پس‌آزمون در نتیجه تأثیر متغیر مستقل است (0/457=P).


نتایج نشان داد بیان ژن ABCA5 از مرحله پیش‌آزمون تا مرحله پس‌آزمون در گروه ترکیبی افزایش معناداری داشت (0/001=P) و در گروه کنترل افزایش غیرمعناداری داشت (0/60=P). همچنین بین دو گروه تفاوت معناداری مشاهده شد (0/001=P) (تصویر شماره 1).

بحث
نتایج پژوهش حاضر نشان داد که هشت هفته تمرینات ترکیبی سبب افزایش بیان ژن ABCA5 در بیماران بای‌پس عروق کرونری شد. پژوهش‌های اندکی وجود دارد که به بررسی اثرات تمرینات ترکیبی بر سطوح یا بیان ژن ABCA5 در بیماران بای‌پس عروق کرونری به ‌طور اختصاصی پرداخته است، اما نتایج پژوهش حاضر با نتایج برخی پژوهش‌ها، مانند ری و همکاران [9] و فو و همکاران [3] همسو بود، اما نتایج ناهمسویی یافت نشد.
پروتئین‌های ناقل جعبه‌ای وصل‌شده به ATP (پروتئین‌های ABC‌ ‌) که یک اَبَرخانواده از پروتئین‌های غشایی هستند و از انرژی ATP برای انتقال مواد مختلف در طول غشا استفاده می‌کنند، نقش برجسته‌ای در سازوکار انتقال معکوس کلسترول دارند [11].
 ABC‌ها بر حسب توالی به دسته‌های جداگانه A-G تقسیم‌بندی می‌شوند. همه آن‌ها به‌جز G2 نقش مهمی در فرایند انتقال معکوس کلسترول ایفا می‌کنند. همچنین یکی از زیرخانواده‌های ABC، مجموعه ABCA است که مسئول خارج کردن کلسترول از سلول‌هاست [12 ,13]. یکی از این زیرخانواده‌ها، ABCA5 است که در RCT نقش مهمی دارد و در سلول‌های کاردیوسیت‌ها، الیگودندروسیت‌ها، آستروسیت‌ها و سلول‌های لیدیگ بیان می‌شود [9]. 
همچنین ABCA5 روی اندوزوم‌ها و لیزوزوم‌ها، دستگاه گلژی و غشای پلاسما قرار دارد. پژوهش‌ها نشان دادند که حذف ABCA5 سبب تخریب عملکرد لیزوزمی در قلب، کاهش سطوح HDL و افزایش جریان کلسترول به ApoA-1 می‌شود. همچنین کاهش سطوح ABCA5 ‌با افزایش بیماری نوروپاتی مانند آلزایمر و پارکینسون همراه است [14]. 
در پژوهشی نشان داده شد در موش‌هایی که ABCA5 حذف شده بود، بعد از ده هفته بیماری کاردیوپاتی و مشکلات لیزوزمی ایجاد شد [15]. همچنین پژوهش‌ها نشان دادند که ABCA5 در کاهش کلسترول با ABCA1 همکار هستند و موش‌هایی که در سطوح ABCA5 کاهش داشتند، دچار آترواسکلروزیس و هایپرلیپدمی شده بودند. ABCA5 با تحریک PPARy و PPARa سبب کاهش سطوح کلسترول و لیپولیز می‌شود. در‌واقع افزایش سطوح کلسترول (صد میکرومولار) سبب افزایش بیان ABCA1 و ABCA5 می‌شود و هنگامی که سطوح کلسترول بالاتر می‌رود (150 میکرومولار)، سطوح ABCA1 کاهش می‌یابد، اما ABCA5 همچنان افزایش نشان می‌دهد [15 ،9]. 
ABCA1 به عنوان اصلی‌ترین تنظیم‌کننده RCT مشخص شده، اما در مواقعی که سطوح ABCA1 بر اثر افزایش زیاد کلسترول بلاک می‌شود، ABCA5 به عنوان تنظیم‌کننده اصلی خروج کلسترول بیان می‌شود. این خروج کلسترول توسط ABCA5 ‌به واسطه افزایش انتشار دیفوزیون تسهیل‌شده انجام می‌گیرد. همچنین پیشنهاد می‌شود که انتقال کلسترول به HDL توسط ABCA5 انجام شود [9]. 
از طرف دیگر افزایش آپوپتوز سلول‌های اندوتلیال در بیماران آترواسکلروزیس و بای‌پس عروق کرونری بسیار مشهود است [16]. لیبی و همکاران گزارش کردند که افزایش سطوح ABCA5 سبب کاهش آپوپتوز در سلول‌های اندوتلیال می‌شود که این کاهش، در زنده بودن این سلول‌ها نقش حیاتی دارد [10]. همچنین در پژوهشی بیان شد که افزایش سطوح ABCA5 با کاهش فاکتورهای آپوپتوزی مانند Bax‌‌ ،Bcl و افزایش LDL همراه است [17, 18]. 
بررسی نتایج تحقیقات نشان می‌دهد که افزایش سطوح ABCA5 به واسطه کاهش کلسترول، افزایش HDL، کاهش آپوپتوز و تحریک محرک‌های لیپولیزی مانند PPARa و PPARy برای بیماران CABG بسیار تأثیرگذار است. احتمالاً دلیل افزایش بیان ژن ABCA5 متعاقب انجام تمرینات ترکیبی در پژوهش حاضر، افزایش گیرنده‌های فعال‌کننده پراکسیزوم است که نقش مهمی در تنظیم بیان ژن‌های درگیر در انتقال کلسترول دارند [19, 20]. 
همچنین ABCA5 یکی از عوامل کاهنده و بازدارنده آترواسکلروزیس معرفی شده است که می‌تواند بیان گیرنده X کبدی را افزایش دهد. همچنین رونویسی برخی ژن‌های خانواده انتقال‌دهنده ABC، از‌ جمله ABCA5 که در فرایند انتقال کلسترول نقش دارد، توسط سیستم هترودیمری به نام LXR/RXR تنظیم می‌شود [21, 22]. 
احتمالاً بیان ژن ABCA5 می‌تواند به واسطه تنظیم این گیرنده‌ها متعاقب تمرینات ترکیبی افزایش یابد. درنتیجه به نظر می‌رسد PPARa با فعال‌سازی LXL، باعث تنظیم مثبت انتقال‌دهنده‌های خانواده ABC‌، از‌ جمله ABCA5 توسط گیرنده X کبدی می‌شود. نتایج پژوهش حاضر نیز افزایش بیان ژن ABCA5 را در بیماران CABG تأیید کرد.
نتیجه‌گیری
بر اساس نتایج پژوهش حاضر، می‌توان بیان کرد هشت هفته تمرینات ترکیبی (مقاومتی‌هوازی) باعث بهبود وضعیت انتقال معکوس کلسترول به وسیله افزایش بیان ژن ABCA5 در مردان میانسال پس از انجام عمل عروق کرونری شده است. احتمالاً این تمرینات با افزایش بیان این ژن نقش مهمی در بهبود وضعیت فیزیولوژیکی آن‌ها دارد. یکی از دلایل افزایش بیان ژن ABCA5، افزایش سطوح خانواده پراکسیزوم‌هاست.
از محدودیت‌های پژوهش حاضر، می‌توان به عدم اندازه‌گیری سطوح خانواده پراکسیزوم‌ها، تفاوت‌های فردی، رژیم غذایی و انگیزه آزمودنی‌ها اشاره کرد. بنابراین به متخصصین و مربیان توصیه می‌شود که ضمن مد نظر قرار دادن این موارد، این پروتکل‌های تمرینی را برای این دسته از افراد طراحی کنند.

ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این پژوهش با کد اخلاق IR.IAU.NEYSHABUR.REC.1400.001  در کمیته اخلاق دانشگاه آزاد واحد نیشابور و برگرفته از رساله دکتری محبوبه سازگار انجام شده است.

حامی مالی
این پژوهش با حمایت بیمارستان تخصصی قلب جوادالائمه مشهد و دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیشابور انجام شده است.

مشارکت نویسندگان
نوشتن نسخه اولیه و ایده اصلی: محبوبه سازگار؛ تأیید و بررسی نهایی: امیررشید لمیر؛ روش آماری و پژوهشگر کمکی: رامبد خواجه‌ای؛ بحث و نتیجه‌گیری: آمنه برجسته یزدی.

تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.

References
1.Khajei R, Haghighi AH, Hamedinia MR, Lamir AR. [Effects of eight week aerobic training on monocytes ABCG5 gene expression in middle-aged men after heart bypass surgery (Persian)]. Journal of Sabzevar University of Medical Sciences. 2017; 24(1):79-88. http://eprints.medsab.ac.ir/111/
2.Hamidi A, Rashidlamir A, Khajei R, Zarei M, Zendedel A. [The effect of aerobic-resistance training on plasma levels of bFGF in coronary artery disease after CABG (Persian)]. Journal of Arak University of Medical Sciences. 2020; 23(3):314-25. [DOI:10.32598/jams.23.3.6056.1]
3.Fu Y, Hsiao J-HT, Paxinos G, Halliday GM, Kim WS. ABCA5 regulates amyloid-β peptide production and is associated with Alzheimer’s disease neuropathology. Journal of Alzheimer’s Disease. 2015; 43(3):857-69. [DOI:10.3233/JAD-141320] [PMID]
4.Faizollahzadeh Mousavi R, Rashid Lamir A, Khajei R, Hejazi M. [The effect of combination exercises on ABCG1 gene expression in mononuclear cells in middle-aged men after coronary artery bypass grafting (Persian)]. Journal of Neyshabur University of Medical Sciences. 2019; 7(3):49-62. https://civilica.com/doc/1157572/
5.Jalali S, Jafari M. [Effects of High Intensity Interval (HIT) versus continuous trainings on ABCG5 and ABCG8 genes expression in male wistar rats after high fat diet (Persian)]. Research on Medicine. 2019; 43(4):216-21. https://pejouhesh.sbmu.ac.ir/article-1-1946-fa.pdf
6.Jafari M. [Effect of physical activity on prevention and treatment of atherosclerosis: Focus on activity of ABCG5 and ABCG8 genes (Persian)]. Journal of Gorgan University of Medical Sciences. 2019; 21(3):13-23. http://goums.ac.ir/journal/article-1-3338-fa.html
7.Bagheri R, Darroudi S, Hosseini SM, Nikkar H, Rashidlamir A. Effects of high-intensity resistance training and aerobic exercise on expression of ABCG4, ABCG5 and ABCG8 genes in female athletes. Medical Laboratory Journal. 2020; 14(3):40-5. [DOI:10.29252/mlj.14.3.40]
8.Hajighasemi A, Ravasi AA, Kordi M, Rashidlamir A, Ghorghi A. [Investigation of the effect of cardiac rehabilitation program on peripheral blood mononuclear cells ABCA1 gene expression in myocardial infractions patient (Persian)]. Journal of Knowledge & Health. 2017; 11(4):23-9. [DOI:10.22100/jkh.v11i4.1523]
9.Ray AG, Choudhury KR, Chakraborty S, Chakravarty D, Chander V, Jana B, et al. Novel Mechanism of Cholesterol Transport by ABCA5 in Macrophages and Its Role in Dyslipidemia. Journal of Molecular Biology. 2020; 432(17):4922-41. [DOI:10.1016/j.jmb.2020.07.006] [PMID]
10.Ye D, Meurs I, Ohigashi M, Calpe-Berdiel L, Habets KL, Zhao Y, et al. Macrophage ABCA5 deficiency influences cellular cholesterol efflux and increases susceptibility to atherosclerosis in female LDLr knockout mice. Biochemical and Biophysical Research Communications. 2010; 395(3):387-94. [DOI:10.1016/j.bbrc.2010.04.027] [PMID]
11.Ogasawara F, Kodan A, Ueda K. ABC proteins in evolution. FEBS Letters. 2020; 594(23):3876-81. [DOI:10.1002/1873-3468.13945] [PMID]
12.Zhang Z, Tong T, Fang Y, Zheng J, Zhang X, Niu C, et al. Genome-wide identification of barley ABC genes and their expression in response to abiotic stress treatment. Plants. 2020; 9(10):1281. [DOI:10.3390/plants9101281] [PMID] [PMCID]
13.Petry F, Ritz V, Meineke C, Middel P, Kietzmann T, Schmitz-Salue C, et al. Subcellular localization of rat Abca5, a rat ATP-binding-cassette transporter expressed in Leydig cells, and characterization of its splice variant apparently encoding a half-transporter. Biochemical Journal. 2006; 393(Pt 1):79-87. [DOI:10.1042/BJ20050808] [PMID] [PMCID]
14.Kubo Y, Sekiya S, Ohigashi M, Takenaka C, Tamura K, Nada S, et al. ABCA5 resides in lysosomes, and ABCA5 knockout mice develop lysosomal disease-like symptoms. Molecular and Cellular Biology. 2005; 25(10):4138-49. [DOI:10.1128/MCB.25.10.4138-4149.2005] [PMID] [PMCID]
15.Tasdighi E, Hekmat M, Beheshti M, Baghaei R, Mirhosseini SM, Torbati P, et al. Vitamin D treatment attenuates heart apoptosis after coronary artery bypass surgery: A double-blind, randomized, placebo-controlled clinical trial. Journal of Cardiovascular Pharmacology and Therapeutics. 2020; 25(4):338-45. [DOI:10.1177/1074248420920495] [PMID]
16.Libby P, Ridker PM, Maseri A. Inflammation and atherosclerosis. Circulation. 2002; 105(9):1135-43. [DOI:10.1161/hc0902.104353] [PMID]
17.Du Z, Kuang S, Li Y, Han P, Liu J, Wang Z, et al. Family-based whole genome sequencing identified novel variants in ABCA5 gene in a patient with idiopathic ventricular tachycardia. Pediatric Cardiology. 2020; 41(8):1783-94. [DOI:10.1007/s00246-020-02446-4] [PMID]
18.Mak L. Role of ABCA5 in the Pathogenesis of Parkinson’s disease [MSc. Thesis]. Australia: UNSW Sydney; 2013. http://unsworks.unsw.edu.au/fapi/datastream/unsworks:11761/SOURCE01?view=true
19.Edwards PA, Kennedy MA, Mak PA. LXRs; Oxysterol-activated nuclear receptors that regulate genes controlling lipid homeostasis. Vascular Pharmacology. 2002; 38(4):249-56. [DOI:10.1016/S1537-1891(02)00175-1]
20.Ueda K. ABC proteins protect the human body and maintain optimal health. Bioscience, Biotechnology, and Biochemistry. 2011; 75(3):401-9. [DOI:10.1271/bbb.100816] [PMID]
21.Kellner-Weibel G, de la Llera-Moya M. Update on HDL receptors and cellular cholesterol transport. Current Atherosclerosis Reports. 2011; 13(3):233-41. [DOI:10.1007/s11883-011-0169-0] [PMID]
22.Pačarić S, Turk T, Erić I, Orkić Ž, Petek Erić A, Milostić-Srb A, et al. Assessment of the quality of life in patients before and after coronary artery bypass grafting (CABG): A prospective study. International Journal of Environmental Research and Public Health. 2020; 17(4):1417. [DOI:10.3390/ijerph17041417] [PMID] [PMCID]